بررسی جرایم قابل گذشت

در حقوق ما هر جرم دارای دو جنبه است، جنبه خصوصی و جنبه عمومی؛ این دسته بندی از بابت میزان و نحوه ورود آسیب ناشی از جرم به جامعه و فرد است.

گاهی به لحاظ اینکه بعضی از جرایم از بعد عمومی اهمیت کمی دارند و بیشتر در جنبه خصوصی بروز می کنند شرایط متفاوتی دارند با زمانی که جرم وجدان عمومی جامعه را جریحه دار می کند.

از این رو قانون گذار جرایم را به دو دسته جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت تقسیم کرده است.

این دو دسته از جرایم در شاکی ، شیوه رسیدگی و .. با یکدیگر تفاوت دارند.

قانون گذار جرایم را به گونه ایی تنظیم کرده است که در صورتی که جنبه خصوصی جرم غالب باشد، شاکی بتواند از آن گذشت کند.

بنابراین در این مقاله به بررسی این که چه نوع جرمی قابل گذشت است، شرایط گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت و نحوه گذشت شاکی از جرم قابل گذشت می پردازیم.

جرم قابل گذشت، جرمی است که با شکایت شاکی یا متضرر از جرم آغاز می شود یعنی شکایت شاکی شرط ابتدایی برای رسیدگی به این جرایم است؛ اما شاکی حق این را دارد که مرتکب جرم را ببخشد و در واقع می تواند از حقی که برای تعقیب دعوی دارد صرف نظر کند.

دلیل اینکه قانون گذار بعضی از جرایم را قابل گذشت در نظر گرفته این است که جنبه خصوصی این جرایم بر جنبه عمومی آنها غالب است و قانون گذار برای حفظ روابط میان افراد این اجازه را به شاکی داده است تا از حق خود نسبت به پیگیری یک جرم که به او آسیب زده است، صرف نظر کند.

گذشت شاکی خصوصی باعث می شود پرونده در هر مرحله ای که از رسیدگی قرار دارد متوقف شود و در مراجع قضایی اعم از دادسرا یا دادگاه پرونده مختومه شود.

اختتام پرونده با صدور قرار موقوفی تعقیب انجام می شود.

شرایط گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت

گذشت شاکی از جرم قابل گذشت دارای شرایطی است، از جمله:

• گذشت شاکی از جرم باید صریح و واضح باشد و نشان دهنده قصد شاکی از گذشتن از جرم باشد؛ عباراتی مانند گذشت کردم ، دیگر شکایتی ندارم و …
• برای گذشت کردن باید از فعلی استفاده کرد که دلالت بر گذشته نزدیک کند، مثل صیغه ماضی یا مضارع مانند رضایت می دهم.
• گذشت از جرم قابل گذشت نباید مشروط باشد؛ برای مثال نمی توان گفت از جرم عدم پرداخت نفقه می گذرم به شرطی که همسرم خانه را به نام من بزند؛ گذشت مشروط پذیرفته نمی شود.

گذشت در جرم قابل گذشت نباید مشروط باشد.

• گذشت می تواند شفاهی باشد؛ گذشت شفاهی در صورت مجلس نوشته می شود و به امضا یا اثر انگشتِ گذشت کننده می رسد.
• گذشت می تواند کتبی باشد؛ گذشت کتبی هم می تواند رسمی باشد و هم می تواند غیر رسمی باشد.

گذشت کتبی رسمی در یکی از دفاتر اسناد رسمی یا در کلانتری توسط مامور کلانتری یا در مرجع قضایی تنظیم می شود.

نحوه گذشت شاکی از جرم قابل گذشت

در مورد نحوه گذشت شاکی از شکایت نکاتی مطرح شده است، از جمله اینکه در قانون برای گذشت از جرم قابل گذشت مهلت خاصی در نظر گرفته نشده است و شاکی خصوصی می تواند در هر مرحله ای از جمله شکایت در کلانتری، در دادسرا و دادگاه و حتی بعد از صدور حکم قطعی ، اعلام گذشت کند.

گذشت شاکی باید شرایطی را که در بالا ذکر کردیم داشته باشد، علاوه بر این در صورتی که گذشت بعد از صدور حکم باشد، ادامه مجازات متهم لغو می شود.

قاضی رسیدگی کننده به پرونده بعد از دریافت گذشت نامه اعم از رسمی و غیر رسمی، اعتبار آن را بررسی می کند؛ البته این بررسی در صورتی که گذشت نامه غیر رسمی باشد با حساسیت بیشتری صورت می گیرد.

اگر تعداد متضررین از جرم متعدد باشند، تنها با شکایت یکی از آنها تعقیب جرم آغاز می شود، اما برای گذشتن از جرم باید همه آنها رضایت خود را به گذشت اعلام کنند تا گذشت نسبت به متهم اعمال شود.

برای مثال اگر متهم ۳ شاکی داشته باشد و تنها یک نفر شکایت کرده باشد، با شکایت همان یک نفر پیگیری جرم آغاز می شود، اما در صورتی که شاکیان قصد بخشش داشته باشند، رضایت هر سه نفر برای گذشت از جرم لازم است.

نکته دیگری که می توان ذکر کرد این است که در صورتی که متضرر از جرم فوت کند، حق گذشت از جرم به ورثه او منتقل می شود و در صورتی که همه وراث برای گذشت موافق باشند، رسیدگی به جرم در هر مرحله ای که باشد متوقف می شود .

یکی از مهمترین نکات در گذشت شاکی از جرم این است که گذشت از جرم قابل گذشت تنها جنبه کیفری را متوقف می کند؛ این موضوع مانع این نیست که اگر جرم قابلیت پیگیری حقوقی دارد، شاکی از آن محروم شود.

برای مثال در صورتی که شکایتی بابت جرم ترک انفاق مطرح شده باشد و شاکی از این جرم صرف نظر کند، باز هم می تواند خسارت مالی خود را از طریق حقوقی پیگیری کند.