آیا اعتیاد جرم است؟

به تدریج و با ترویج این اعتقاد که اعتیاد به مواد مخدر خود یک نوع بیماری محسوب شده و غالبا ناشی از یک بیماری روحی روانی‌ست و یا در اثر تجربه ناکامی در زندگی شخص ایجاد می‌شود، به مرور از شدت جرم انگاری و قبح اجتماعی این عمل کاسته شد و به تبع آن، قانون‌گذار نیز ارفاق‌هایی را در خصوص آن‌ها روا داشت و دیدگاه اینکه معتاد مجرم است یا خیر، دچار تغییراتی شد.

سوال اینجاست که آیا مطابق قوانین جدید هنوز هم اعتیاد جرم است و تحت چه شرایطی؟ مجازات شخص معتاد مجرم چیست؟ در این مقاله به پاسخ این سوال با عنایت به قانون جدید مبارزه با مواد مخدر و اصلاحیه آن می پردازیم.

در پاسخ به این سوال ابتدا باید گفت بله اعتیاد هنوز هم جرم است و معتاد مجرم.

بنابر ماده (۱) بند (۵) قانون مبارزه با مواد مخدر، استعمال مواد مخدر یا روانگردان‌های صنعتی غیر دارویی به هر شکل و طریق، جرم محسوب شده مگر در مواردی که به موجب قانون استثنا باشد.

منظور از استعمال یا همان مصرف مواد مخدر، وارد کردن این مواد به بدن است.

وفق ماده، استعمال به هر طریق جرم محسوب می‌شود، بنابراین در این جرم، نوع وسیله موضوعیت ندارد اگرچه برخی مواد به طرق خاصی استعمال می‌شوند.

نکته قابل ذکر این است که استعمال مواد مخدر با اعتیاد به آن تفاوت دارد، به این معنا که استعمال حتی با یک بار مصرف مواد نیز تحقق می‌یابد در حالیکه در اعتیاد، استعمال به صورت مکرر رخ می‌دهد.

بنابراین می‌توان گفت هر معتادی استعمال کننده مواد مخدر است ولی هر استعمال کننده‌ای لزوما معتاد نیست.

با این حال وفق این ماده صرف استعمال نیز جرم تلقی شده.

منظور از انتهای ماده که مقرر می دارد “… به جز مواردی که قانون استثنا کرده، مصارف پزشکی و درمانی و بنابر تجویز پزشک است که استعمال مجاز محسوب می شوند.”

مجازات افراد معتاد مطابق قانون

ماده (۱۵) قانون مبارزه با مواد مخدر در وهله اول تکالیفی را بر عهده اشخاص معتاد گذاشته است مبنی بر اقدام به ترک. لیکن چنانچه از این تکالیف قانونی سرپیچی کنند، مشمول پیگردهای قانونی خواهند شد.

این تکالیف به شرح زیر است:

• معتادین ابتدا مکلفند به مراکز مجاز دولتی، غیر دولتی یا خصوصی و یا سازمان‌های مردم ‌نهاد درمان و کاهش آسیب، مراجعه نموده و اقدام به ترک اعتیاد کنند.
• سپس از این مراکز گواهی تحت درمان بودن و کاهش آسیب دریافت کنند.
• همچنین مکلفند از هرگونه تجاهر ( استعمال مواد مخدر در ملأعام و تظاهر به اعتیاد) خودداری نمایند.

با رعایت شرایط مذکور، این اشخاص از مجازات و تعقیب کیفری معافند و مجرم شناخته نمی‌شوند اما چنانچه به تکالیف یاد شده  عمل ننمایند، یعنی اقدام به ترک نکنند و همچنین تجاهر به اعتیاد نمایند، مجرم شناخته می‌شوند و مطابق ماده (۱۶) با آن‌ها رفتار خواهد شد.

به موجب این ماده؛ معتادین به مواد مخدر و روان ‌گردان مذکور در دو ماده (۴) و (۸) که فاقد گواهی موضوع ماده (۱۵) و متجاهر به اعتیاد هستند، به دستور مقام قضایی برای مدت یک تا سه ماه در مراکز دولتی و مجاز درمان و کاهش آسیب نگهداری خواهند شد.

تمدید مهلت برای یک دوره سه ‌ماهه دیگر با درخواست مراکز مذکور امکان پذیر است.