در این مقاله، فرزندخواندگی، حضانت کودکان بی سرپرست، فرزندخواندگی کودکان واجد شرایط، فرزندخواندگی برای اتباع و … را به طور کامل توضیح می‌دهم.
با من تا انتهای این مطلب همراه باشید.
مفاهیم حقوقی فرزندخواندگی
در این بخش با مفهوم قانونی فرزندخواندگی و شرایط آن بیشتر آشنا می‌شویم:
فرزند خواندگی چیست؟
فرزندخواندگی یکی از نهادهای حقوقی و اجتماعی است که در آن افراد یا خانواده‌هایی غیر از والدین طبیعی کودک، مسئولیت تربیت، حضانت و تکفل او را به عهده می‌گیرند.
این نهاد به منظور حل نسبی معضل کودکان بدون سرپرست و بدسرپرست ایجاد شده است و در بسیاری از جوامع به عنوان راهکاری موثر برای تامین رفاه و رشد مناسب این کودکان به کار می‌رود.
در هر جامعه‌ای، به دلایل مختلفی مانند فوت والدین، جدایی آنها، یا ناتوانی در ارائه مراقبت مناسب، ممکن است کودکانی بدون سرپرست یا بدسرپرست باقی بمانند.
تعداد این کودکان می‌تواند بسته به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه متفاوت باشد. به منظور حل این معضل و فراهم آوردن شرایط بهتر برای این کودکان، پدیده فرزندخواندگی به عنوان یک راهکار مطرح شده است.
فرزندخواندگی یک رابطه حقوقی است که در آن، افراد یا خانواده‌هایی که تمایل به سرپرستی کودک دارند، از طریق روند قانونی و با حکم دادگاه صالح به عنوان سرپرست کودک انتخاب می‌شوند.
این افراد متعهد می‌شوند که وظایف مربوط به تربیت، حضانت و تکفل کودک را بر عهده بگیرند و از تمامی حقوق و مسئولیت‌های والدین برخوردار شوند.
روند فرزندخواندگی با ارسال درخواست به سازمان بهزیستی آغاز می‌شود. این سازمان پس از بررسی درخواست‌ها، متقاضیان را از نظر صلاحیت‌های اخلاقی، مالی و اجتماعی ارزیابی می‌کند. اما آیا هر کسی می‌تواند اقدام به فرزندخواندگی کند؟ پاسخ این سوال منفی است. شرایط و ضوابط خاصی برای پذیرش درخواست فرزندخواندگی وجود دارد که باید توسط متقاضیان رعایت شود.
اولین شرط، توانایی مالی و اقتصادی مناسب برای تامین نیازهای کودک است. خانواده‌های متقاضی باید بتوانند محیطی امن و پایدار را برای کودک فراهم کنند.
همچنین، سلامت جسمی و روانی متقاضیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. آنها باید از نظر روانی و جسمی در شرایط مناسبی باشند تا بتوانند به خوبی از عهده مسئولیت‌های فرزندخواندگی برآیند.
علاوه بر این، متقاضیان باید از نظر اخلاقی و اجتماعی نیز در وضعیت مطلوبی باشند. داشتن سابقه کیفری و رفتارهای نامناسب می‌تواند مانعی برای پذیرش درخواست فرزندخواندگی باشد.
همچنین، در برخی کشورها و جوامع، شرایط سنی، وضعیت تأهل و تعداد فرزندان بیولوژیکی متقاضیان نیز از جمله مواردی است که در بررسی صلاحیت آنها مورد توجه قرار می‌گیرد.
در نهایت، پس از بررسی‌های لازم و تایید صلاحیت متقاضیان، حکم فرزندخواندگی توسط دادگاه صالح صادر می‌شود و کودک به صورت رسمی به خانواده جدید سپرده می‌شود. از این پس، خانواده جدید موظف است تمامی حقوق و مسئولیت‌های والدین طبیعی را نسبت به کودک به عهده بگیرد و شرایط رشد و توسعه او را فراهم آورد.
بنابراین، فرزندخواندگی یک نهاد حقوقی و اجتماعی پیچیده و حساس است که نیازمند دقت و توجه ویژه در تمامی مراحل آن می‌باشد. با رعایت اصول و ضوابط قانونی و اخلاقی، می‌توان به ایجاد خانواده‌های مستحکم و حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست کمک کرد و شرایط بهتری را برای آینده آنها فراهم ساخت.
چه کسانی می‌توانند سرپرستی کودکان بدون سرپرست را بر عهده گیرند؟
فرزندخواندگی یک نهاد حقوقی و اجتماعی است که به منظور فراهم آوردن شرایط بهتر برای کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست طراحی شده است. اما یکی از سوالات اساسی در این زمینه این است که چه کسانی می‌توانند سرپرستی این کودکان را بر عهده گیرند؟ پاسخ به این سوال را باید در قوانین و مقررات مربوط به فرزندخواندگی یافت.
بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان بهزیستی درخواست نمایند:
- زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به این که حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد: این بند از قانون به زوج‌هایی اشاره دارد که پس از گذشت پنج سال از زندگی مشترک، نتوانسته‌اند صاحب فرزند شوند. این شرط سنی به منظور اطمینان از پختگی و توانایی مالی و اجتماعی زوجین برای پذیرش مسئولیت‌های فرزندخواندگی تعیین شده است.
- زن و شوهری که دارای فرزند هستند، مشروط به این که حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد: این بند به زوج‌هایی اشاره دارد که قبلاً صاحب فرزند شده‌اند، اما تمایل دارند که سرپرستی کودک دیگری را نیز بر عهده بگیرند. شرط سنی در اینجا نیز به منظور تضمین توانایی و آمادگی والدین برای پذیرش مسئولیت‌های اضافی در نظر گرفته شده است.
- دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی که حداقل سی سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت: این بند به زنان مجردی اشاره دارد که می‌خواهند سرپرستی یک دختر را بر عهده بگیرند. شرط سنی سی سال برای اطمینان از بلوغ و آمادگی لازم برای پذیرش چنین مسئولیتی در نظر گرفته شده است.
علاوه بر این، بر اساس تبصره یک ماده مذکور، چنانچه به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه‌دار شدن زوجین وجود نداشته باشد، درخواست‌کنندگان از شرط مدت پنج سال مقرر در بند اول این ماده مستثنی هستند.
این استثنا به منظور فراهم آوردن فرصت سریعتر برای زوجینی که از نظر پزشکی نمی‌توانند صاحب فرزند شوند، در نظر گرفته شده است.
همچنین، چنانچه درخواست‌کنندگان سرپرستی از بستگان کودک یا نوجوان باشند، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعایت مصلحت کودک و نوجوان می‌تواند آنان را از برخی شرایط مقرر در این ماده مستثنی نماید.
این تبصره به منظور تسهیل روند فرزندخواندگی برای بستگان نزدیک کودک، در نظر گرفته شده است و بر اساس آن، دادگاه می‌تواند با توجه به شرایط و مصلحت کودک، برخی از شروط قانونی را نادیده بگیرد.
بنابراین، فرآیند فرزندخواندگی در ایران با حضور وکیل یا بدون آن تحت نظارت دقیق قوانین و مقررات صورت می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در محیطی امن و پایدار رشد کنند.
انتخاب سرپرست‌های مناسب با در نظر گرفتن شرایط مالی، اجتماعی و روانی آنان، نقش مهمی در تضمین رفاه و آینده روشن این کودکان دارد.
شرایط عمومی متقاضیان فرزندخواندگی
فرآیند فرزندخواندگی به منظور تأمین بهترین شرایط برای کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت نظارت دقیق قوانین و مقررات انجام می‌شود.
در این راستا، اولویت‌بندی متقاضیان سرپرستی نیز بر اساس شرایط و ضوابط مشخصی تعیین شده است تا اطمینان حاصل شود که کودک در محیطی مناسب و پایدار پرورش یابد.
بر اساس قوانین موجود، اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب زیر است:
- زن و شوهر بدون فرزند که پنج سال از ازدواج آنان گذشته باشد و یا توانایی بچه‌دار شدن ندارند:
این گروه از زوج‌ها در اولویت نخست قرار دارند، زیرا انتظار طولانی برای داشتن فرزند و یا ناتوانی در بچه‌دار شدن می‌تواند نشان‌دهنده آمادگی و اشتیاق بالای آنها برای سرپرستی کودک باشد.
شرط گذشت پنج سال از ازدواج یا ناتوانی در بچه‌دار شدن به تشخیص سازمان پزشکی قانونی، به منظور تضمین این است که زوج‌ها فرصت کافی برای تلاش در جهت داشتن فرزند طبیعی را داشته‌اند و اکنون آماده پذیرش مسئولیت فرزندخواندگی هستند.
- زنان و دختران مجردی که بالای سی سال سن دارند، منحصرا در مورد کودکان دختر:
این گروه در اولویت دوم قرار دارند و تنها مجاز به پذیرش سرپرستی دختران هستند. شرط سنی بالای سی سال برای اطمینان از بلوغ و توانایی فرد در قبول مسئولیت‌های سنگین فرزندخواندگی تعیین شده است.
این اولویت به منظور فراهم آوردن شرایطی است که کودک دختر در محیطی امن و متناسب با جنسیت خود پرورش یابد.
- زن و شوهری که فرزند دارند:
این گروه در اولویت سوم قرار دارند. اگرچه این خانواده‌ها قبلاً صاحب فرزند شده‌اند، اما آمادگی و توانایی آنها برای پذیرش کودک دیگری به عنوان فرزندخوانده نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. شرط سنی حداقل یکی از زوجین که باید بیش از سی سال باشد، به منظور تضمین بلوغ و آمادگی لازم برای مسئولیت‌های اضافی است.
همچنین، بر اساس مقررات، درخواست‌کنندگان کمتر از پنجاه سال سن، نسبت به درخواست‌کنندگانی که پنجاه سال و بیشتر دارند، در شرایط مساوی اولویت دارند. این شرط به منظور اطمینان از توانایی جسمی و روانی کافی برای مراقبت طولانی‌مدت از کودک در نظر گرفته شده است.
در مواردی که زن و شوهر درخواست‌کننده سرپرستی باشند، درخواست باید به طور مشترک از طرف آنان تنظیم و ارائه گردد. این الزام به منظور تضمین هماهنگی و توافق هر دو طرف در پذیرش مسئولیت‌های مربوط به فرزندخواندگی است.
به طور خلاصه، افراد زیر می‌توانند با ترتیب اولویت اقدام به پذیرش سرپرستی کودکان کنند:
- زن و شوهر بدون فرزند که پنج سال از ازدواجشان گذشته باشد و یا توانایی بچه‌دار شدن ندارند.
- زن و یا دختر مجردی که بالای سی سال سن دارد، منحصراً در مورد کودکان دختر.
- زن و شوهری که فرزند دارند.
با توجه به این موارد، امکان درخواست فرزندخواندگی برای مردان مجرد وجود نخواهد داشت. این قاعده به منظور تضمین فراهم آوردن محیطی متعادل و مناسب برای رشد کودک در نظر گرفته شده است، جایی که حضور مادر یا یک سرپرست زن به عنوان عنصر اصلی در تربیت کودک شناخته می‌شود.
این اولویت‌بندی‌ها و شرایط به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که بهترین محیط ممکن برای رشد و پرورش کودکان بی‌سرپرست فراهم شود، و اطمینان حاصل شود که این کودکان در خانواده‌هایی پذیرش می‌شوند که بیشترین آمادگی و صلاحیت را برای حمایت از آنها دارند.
برای کاهش مشکلات احتمالی کودکان بی‌سرپرست و تضمین بهترین شرایط ممکن برای رشد و تربیت آنها، قانون شرایط عمومی و اختصاصی خاصی را برای متقاضیان فرزندخواندگی تعیین کرده است.
این شرایط به منظور اطمینان از این که متقاضیان دارای ویژگی‌ها و توانمندی‌های لازم برای پذیرش مسئولیت سنگین سرپرستی کودک هستند، در نظر گرفته شده‌اند.
شرایط لازم درخواست‌کنندگان سرپرستی
بر اساس ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، درخواست‌کنندگان سرپرستی باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
- تقیّد به انجام واجبات و ترک محرمات: متقاضیان باید به اصول و واجبات دینی پایبند باشند و از انجام اعمالی که در دین ممنوع اعلام شده است، خودداری کنند. این شرط به منظور اطمینان از این است که کودکان در محیطی اخلاقی و دینی مناسب پرورش یابند.
- عدم محکومیت جزائی مؤثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی: متقاضیان نباید دارای سابقه محکومیت کیفری موثر باشند. این شرط به منظور حفظ امنیت و سلامت روانی و جسمی کودک در نظر گرفته شده است.
- تمکن مالی: متقاضیان باید دارای توان مالی کافی باشند. این توان مالی می‌تواند از طریق شغل پایدار با درآمد مکفی، داشتن خانه مسکونی (ملکی یا استیجاری)، و همچنین داشتن بیمه پایه اجتماعی و درمان سنجیده شود. تمکن مالی یکی از زوجین در زمان ارائه تقاضانامه کفایت می‌کند. داشتن بیمه پایه الزامی است، چرا که بعداً باید کودک را بیمه تکمیلی نیز نمایند.
- عدم حجر: متقاضیان نباید تحت سرپرستی قانونی دیگران باشند یا به عبارتی نباید از انجام امور مالی و غیرمالی خود منع شده باشند. این شرط به منظور اطمینان از استقلال و توانایی مدیریت امور مالی و غیرمالی ضروری برای نگهداری کودک است.
- سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی: متقاضیان باید از سلامت جسمی و روانی کافی برخوردار باشند و توانایی عملی لازم برای نگهداری و تربیت کودک را داشته باشند. این شرط به منظور اطمینان از این است که متقاضیان قادر به ارائه مراقبت‌های لازم به کودک هستند.
- نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل: متقاضیان نباید به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل اعتیاد داشته باشند. این شرط برای حفظ سلامت جسمی و روانی کودک و تضمین محیطی سالم و بدون خطر در نظر گرفته شده است.
- صلاحیت اخلاقی: متقاضیان باید دارای ویژگی‌های اخلاقی مناسب باشند. این شرط به منظور اطمینان از این است که کودک در محیطی اخلاقی و سالم پرورش یابد.
- عدم ابتلاء به بیماری‌های واگیردار و یا صعب‌العلاج: متقاضیان نباید به بیماری‌های واگیردار یا صعب‌العلاج مبتلا باشند. این شرط به منظور حفظ سلامت کودک و جلوگیری از انتقال بیماری‌های خطرناک به او در نظر گرفته شده است.
- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی: متقاضیان باید به یکی از ادیان رسمی و مورد تأیید قانون اساسی کشور اعتقاد داشته باشند. این شرط به منظور اطمینان از همخوانی فرهنگی و دینی میان کودک و سرپرستانش در نظر گرفته شده است.
در مجموع، این شرایط به گونه‌ای طراحی شده‌اند که اطمینان حاصل شود کودکان بی‌سرپرست در محیطی امن، پایدار، و مناسب از نظر مالی، جسمی، روانی و اخلاقی پرورش یابند.
رعایت این شرایط توسط متقاضیان، یکی از اصول اساسی در روند فرزندخواندگی است که به تضمین آینده‌ای بهتر برای کودکان تحت سرپرستی کمک می‌کند.
امکان سرپرستی کودکان ایرانی توسط اتباع خارجی
فرزندخواندگی کودکان ایرانی تنها به اتباع ایران محدود است. مطابق با قوانین جاری، سرپرستی اطفال ایرانی فقط به اتباع ایران واگذار می‌شود و اتباع خارجی از چنین حقی برخوردار نیستند.
تمامی اتباع ایرانی مقیم ایران، با رعایت مقررات مندرج در قوانین مربوطه و با دریافت حکم از دادگاه صالح، می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول قانون را بر عهده بگیرند. این قانون به منظور تضمین تطابق فرهنگی، اجتماعی و قانونی بین کودک و سرپرستانش در نظر گرفته شده است.
همچنین، زنان ایرانی که با اتباع خارجی ازدواج کرده‌اند، نمی‌توانند متقاضی سرپرستی کودکان شوند، مگر آن که شوهر خارجی تابعیت ایرانی نیز داشته باشد.
این شرط به منظور اطمینان از تطابق کامل فرهنگی و قانونی در خانواده و جلوگیری از مشکلات احتمالی ناشی از تفاوت‌های فرهنگی و قانونی بین کودک و سرپرستانش است.
شرایط اختصاصی سرپرستی توسط زن و شوهر فاقد فرزند
همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، سه دسته از افراد امکان درخواست فرزندخواندگی را دارند و شرایط عمومی این گروه‌ها نیز توضیح داده شد. در اینجا به شرایط اختصاصی هر کدام از این گروه‌ها می‌پردازیم.
در مورد خانواده‌هایی که فرزند ندارند، شرایط اختصاصی به شرح زیر است:
- پنج سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد: زوج‌هایی که متقاضی فرزندخواندگی هستند باید حداقل پنج سال از زمان ازدواجشان گذشته باشد. این شرط به منظور اطمینان از پایداری و استحکام رابطه زناشویی و آمادگی آنها برای پذیرش مسئولیت سنگین فرزندخواندگی در نظر گرفته شده است.
- از ازدواج فعلی خود فرزند نداشته باشند: این شرط برای اطمینان از این است که زوج‌ها به دلیل نداشتن فرزند طبیعی، انگیزه کافی برای پذیرش کودک به عنوان فرزندخوانده دارند و به این ترتیب، کودک در محیطی پرمحبت و توجه بزرگ شود.
- یکی از آن دو یا هر دوی ایشان بالای سی سال سن داشته باشند: یکی از زوجین یا هر دوی آنها باید بالای سی سال سن داشته باشند. این شرط به منظور تضمین بلوغ و پختگی لازم برای قبول مسئولیت‌های فرزندخواندگی در نظر گرفته شده است.
- اگر زوجین بنا به تشخیص پزشکی قانونی بچه‌دار نشوند، نیاز به گذشت پنج سال نیست: اگر زوجین بر اساس تشخیص سازمان پزشکی قانونی قادر به بچه‌دار شدن نباشند، شرط گذشت پنج سال از ازدواج برای پذیرش فرزندخواندگی الزامی نیست. این استثنا به منظور تسهیل روند فرزندخواندگی برای زوج‌هایی که به طور طبیعی نمی‌توانند بچه‌دار شوند، در نظر گرفته شده است.
- اگر از ازدواج متقاضیان پنج سال گذشته باشد و آنها بچه نداشته باشند، نیاز به اخذ گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان نیز نخواهند داشت: در صورتی که پنج سال از ازدواج زوجین گذشته باشد و همچنان فرزندی نداشته باشند، نیاز به ارائه گواهی از پزشک متخصص زنان و زایمان برای تایید نداشتن فرزند نیست. این شرط به منظور کاهش مراحل اداری و تسهیل روند فرزندخواندگی برای زوج‌های بدون فرزند طراحی شده است.
این شرایط اختصاصی به منظور اطمینان از فراهم آوردن بهترین شرایط ممکن برای رشد و تربیت کودک در محیطی امن، پایدار و پرمحبت در نظر گرفته شده‌اند.
با رعایت این شرایط، کودکان بی‌سرپرست می‌توانند در خانواده‌هایی قرار بگیرند که از نظر مالی، اجتماعی و روانی آماده پذیرش مسئولیت‌های سنگین فرزندخواندگی هستند و می‌توانند آینده‌ای روشن و پایدار برای آنها فراهم کنند.
شرایط اختصاصی سرپرستی توسط خانواده‌های دارای فرزند
- رعایت تناسب سنی کودکان زیستی و کودک تحت سرپرستی: برای پذیرش درخواست زوجین دارای فرزند، لازم است که سازمان بهزیستی تناسب سنی بین کودکان زیستی متقاضی و کودک تحت سرپرستی را بررسی کند و اطمینان حاصل کند که این تناسب در مصلحت همه کودکان است. این اقدام به حفظ هماهنگی و آرامش درون خانواده کمک می‌کند و از احتمال وقوع مشکلات جلوگیری می‌کند.
- واگذاری کودک غیر همجنس: اگر زوجین دارای فرزند قصد دارند کودک غیر همجنس را به سرپرستی بپذیرند، سازمان بهزیستی این اقدام را مجاز می‌داند. با این حال، در هنگام تصمیم‌گیری، مصلحت عالیه کودکان مورد توجه قرار می‌گیرد و اطمینان حاصل می‌شود که این تصمیم باعث بهبود شرایط و رفاه کودکان خواهد شد.
- محدودیت برای زوجین دارای سه کودک زیستی: زوجین دارای سه کودک زیستی که با آنها زندگی می‌کنند، تنها می‌توانند یک کودک دیگر را به سرپرستی بپذیرند. این محدودیت از جهت حفظ تعادل و توازن در زندگی خانواده است و از وقوع مشکلات مالی و اجتماعی جلوگیری می‌کند. البته، این شرط لازم نیست در صورتی که کودکان زیستی به دلیل ازدواج با خانواده زندگی نکنند، رعایت شود و امکان اختصاصی بیشتری به کودکان تحت سرپرستی وجود دارد.
با رعایت این شرایط اختصاصی، زن و شوهر دارای فرزند می‌توانند فرآیند فرزندخواندگی خود را بهبود دهند و از فرصت بهتری برای فراهم کردن محیط مناسب و پایدار برای کودکان تحت سرپرستی خود بهره‌مند شوند.
این شرایط به منظور حفظ حقوق و مصالح کودکان و حفظ تعادل در خانواده تعیین شده است و به ارائه درخواست بهتر و سریعتر کمک می‌کند.
چه کودکانی را می‌توان به فرزندخواندگی پذیرفت؟
پذیرش سرپرستی کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست تحت شرایط و ضوابط خاصی صورت می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که این کودکان در محیطی امن، پایدار و مناسب برای رشد و تربیت قرار می‌گیرند.
بر اساس قوانین موجود، سرپرستی کودکان تنها در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط زیر باشند:
- عدم امکان شناخت پدر، مادر و جد پدری: در صورتی که هیچ اطلاعاتی در مورد پدر، مادر و جد پدری کودک وجود نداشته باشد و امکان شناسایی آنها میسر نباشد، سرپرستی کودک می‌تواند به متقاضیان فرزندخواندگی واگذار شود. این شرط به منظور فراهم آوردن محیطی امن و پایدار برای کودکانی است که به دلایل مختلف از خانواده اصلی خود جدا شده‌اند و امکان بازگشت به آنها وجود ندارد.
- فوت پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری: در مواردی که پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری کودک در قید حیات نباشند، کودک نیاز به سرپرستی خواهد داشت. این شرایط به منظور تضمین حمایت و مراقبت لازم برای کودکانی که تمامی سرپرستان قانونی خود را از دست داده‌اند، در نظر گرفته شده است.
- عدم مراجعه پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری به مدت دو سال: در صورتی که کودک به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان بهزیستی سپرده شده باشد و طی دو سال از تاریخ سپردن به سازمان، هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی او مراجعه نکنند، امکان واگذاری سرپرستی به متقاضیان فرزندخواندگی فراهم می‌شود. این شرط به منظور جلوگیری از بلاتکلیفی و فراهم آوردن ثبات و پایداری در زندگی کودک تدوین شده است.
- عدم صلاحیت سرپرستان قانونی: در صورتی که هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری کودک، صلاحیت سرپرستی او را نداشته باشند و این امر به تشخیص دادگاه صالح حتی با تعیین امین (شخص مورد اعتماد برای انجام امور کودک) یا ناظر نیز محقق نشود، سرپرستی کودک به متقاضیان فرزندخواندگی واگذار می‌شود. این شرط به منظور اطمینان از این است که کودک در محیطی امن و مناسب پرورش یابد.
بازگشت سرپرستان قانونی
چنانچه پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری کودک یا نوجوان به سازمان مراجعه کنند، دادگاه در صورتی که آنها را واجد صلاحیت لازم تشخیص دهد و با ضم امین یا ناظر نیز مفسده مهمی کودک یا نوجوان را تهدید نکند، با اخذ نظر سازمان بهزیستی و با رعایت حق حضانت مادر و تقدم آن نسبت به استرداد، حکم به بازگرداندن کودک به آنها صادر می‌کند. در غیر این صورت، حکم سرپرستی فعلی ابقاء می‌شود.
اولویت اقارب طبقه دوم
همچنین، در صورت وجود اقارب طبقه دوم (نزدیکان خانوادگی) و تقاضای هر یک از آنها و وجود شرایط لازم، سرپرستی کودک به آنها واگذار می‌شود. این شرط به منظور حفظ پیوندهای خانوادگی و اطمینان از این که کودک در محیطی نزدیک به خانواده اصلی خود پرورش یابد، در نظر گرفته شده است.
این شرایط به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که ضمن حمایت از حقوق کودکان، بهترین محیط ممکن برای رشد و تربیت آنها فراهم شود. رعایت دقیق این ضوابط توسط متقاضیان فرزندخواندگی و سازمان‌های مسئول، نقش مهمی در تضمین آینده‌ای روشن و پایدار برای کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست ایفا می‌کند.
واگذاری سرپرستی کودکان و نوجوانان نیازمند سرپرستی
بر اساس قوانین موجود، کلیه کودکان و نوجوانان نابالغ، و همچنین افراد بالغ زیر شانزده سال که به تشخیص دادگاه، عدم رشد یا نیاز آنها به سرپرستی احراز شود و واجد شرایط مقرر در قوانین مرتبط باشند، می‌توانند به سرپرستی واگذار شوند.
این واگذاری به منظور تأمین حمایت‌های لازم و ایجاد محیطی امن و پایدار برای رشد و تربیت این افراد در نظر گرفته شده است.
- تشخیص دادگاه در مورد عدم رشد یا نیاز به سرپرستی: دادگاه با بررسی وضعیت کودک یا نوجوان، در صورتی که تشخیص دهد او دچار عدم رشد است یا نیاز به سرپرستی دارد، می‌تواند اقدام به واگذاری سرپرستی کند. این امر به منظور اطمینان از تأمین نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی کودک یا نوجوان انجام می‌شود.
- واجد شرایط بودن کودک یا نوجوان طبق مقررات قانونی: کودک یا نوجوان باید واجد شرایط مقرر در قوانین مربوطه باشد. این شرایط شامل مواردی نظیر عدم امکان شناخت پدر، مادر و جد پدری، فوت سرپرستان قانونی، عدم مراجعه سرپرستان قانونی به مدت دو سال و عدم صلاحیت سرپرستان قانونی است.
- عدم صلاحیت پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری: در صورتی که هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی کودک را نداشته باشند، دادگاه می‌تواند سرپرستی را به متقاضیان واجد شرایط واگذار کند. این تصمیم دادگاه بر اساس مواد ۱۱۸۴ و ۱۱۸۷ قانون مدنی و با اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی انجام می‌شود.
مواد قانونی مرتبط
ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی: این ماده به تعیین امین یا ناظر برای محجور (کودک یا نوجوان) در صورت عدم صلاحیت ولی قهری (پدر یا جد پدری) می‌پردازد. دادگاه با رعایت مصلحت محجور و با اخذ نظر مشورتی سازمان بهزیستی می‌تواند امین یا ناظری را برای سرپرستی تعیین کند.
ماده ۱۱۸۷ قانون مدنی: این ماده نیز به مواردی اشاره دارد که دادگاه برای محجور قیم تعیین می‌کند و شرایط و مسئولیت‌های قیم را مشخص می‌سازد.
مدارک لازم برای تشکیل پرونده فرزندپذیری
برای تشکیل پرونده فرزندپذیری، متقاضیان باید مدارک زیر را به سازمان بهزیستی تقدیم کنند تا این سازمان بتواند وضعیت آنها را به طور کامل و جامع بررسی نماید. این مدارک شامل موارد زیر است:
- تصویر کلیه صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان: شناسنامه‌های هر دو متقاضی باید به طور کامل ارائه شود. تمام صفحات شناسنامه که شامل اطلاعات هویتی، تغییرات و توضیحات است، باید به صورت واضح و خوانا کپی شده و تحویل داده شود.
- تصویر کارت ملی متقاضیان: کارت‌های ملی هر دو متقاضی باید ارائه شود. این کارت‌ها باید به صورت خوانا و واضح کپی شود.
- تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت: برای آقایان متقاضی، تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت الزامی است.
- تصویر سند ازدواج زوجین متقاضی: سند ازدواج به منظور تایید وضعیت تاهل زوجین متقاضی ضروری است و باید به صورت خوانا و واضح کپی شود.
- تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان: ارائه مدرک تحصیلی آخرین مقطع تحصیلی هر دو متقاضی الزامی است.
- تصویر سند مالکیت یا مبایعه‌نامه منزل یا اجاره‌نامه: مدارکی که نشان دهنده وضعیت سکونتی متقاضیان باشد، مانند سند مالکیت، مبایعه‌نامه یا اجاره‌نامه، باید ارائه شود.
- اصل یا تصویر گواهی مربوط به اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد متقاضیان: مدارکی که وضعیت شغلی و درآمد متقاضیان را تایید کند، مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و غیره، باید ارائه گردد.
- تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی: متقاضیان باید مدارکی که نشان‌دهنده داشتن بیمه پایه اجتماعی است را ارائه دهند.
- اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه‌دار شدن: این گواهی برای زوجینی که فاقد فرزند هستند و کمتر از پنج سال از ازدواجشان گذشته و می‌خواهند از اولویت اول برخوردار شوند، لازم است. همچنین، این زوجین باید متعاقبا از پزشکی قانونی نیز گواهی مربوطه را دریافت کنند.
همه تصاویر مدارک فوق باید خوانا و واضح باشند. پس از اعلام سازمان بهزیستی، متقاضیان موظفند این تصاویر را در یکی از دفاتر اسناد رسمی برابر اصل کنند تا اعتبار آنها تایید شود. این فرآیند به منظور اطمینان از صحت و اعتبار مدارک ارائه شده انجام می‌گیرد و نقش مهمی در روند بررسی پرونده فرزندپذیری ایفا می‌کند.
در نهایت، پس از ارائه مدارک و انجام مراحل فوق، سازمان بهزیستی به بررسی جامع و کامل وضعیت متقاضیان می‌پردازد تا تصمیم نهایی در مورد صلاحیت آنها برای فرزندپذیری اتخاذ شود.
این بررسی‌ها شامل ارزیابی شرایط مالی، شغلی، مسکونی و همچنین سلامت جسمی و روانی متقاضیان است تا از تضمین فراهم بودن شرایط مناسب برای تربیت و پرورش کودک اطمینان حاصل گردد.
سرپرستی توسط زنان و دختران مجرد
یکی از روش‌های مهم و موثر برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، واگذاری آنها به افرادی است که صلاحیت آنها توسط سازمان بهزیستی احراز شده است.
این فرآیند به گونه‌ای طراحی شده که اطمینان حاصل شود کودک یا نوجوان به خانواده‌ای واگذار می‌شود که از نظر مالی، اخلاقی، اجتماعی و روانی شرایط مناسبی برای تربیت و پرورش او دارند.
در ادامه تمامی نکات مربوطه درباره سرپرستی توسط زنان و دختران مجرد را توضیح می‌دهم.
شرایط اختصاصی سرپرستی توسط زنان و دختران مجرد
مطابق با ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، دختران و زنان بدون شوهر نیز می‌توانند برای به سرپرستی گرفتن کودکان و نوجوانان درخواست بدهند، به شرطی که حداقل سی سال سن داشته باشند.
این قانون به زنان مجرد امکان می‌دهد تا در صورت داشتن شرایط لازم، مسئولیت پرورش و مراقبت از یک کودک یا نوجوان را به عهده بگیرند و بدین ترتیب در بهبود وضعیت زندگی این کودکان سهمی ایفا کنند.
البته واضح است که دختران مجرد برای پذیرش این مسئولیت بزرگ و حساس، باید شرایط خاصی را دارا باشند و همچنین مراحل مشخصی را طی کنند. این شرایط و مراحل به منظور تضمین این است که کودک در محیطی امن و سالم رشد کند و تمام نیازهای عاطفی، جسمی و اجتماعی او برآورده شود.
در ادامه شرایط اختصاصی سرپرستی توسط زنان و دختران مجرد را ذکر کرده‌ام.
- سن: حداقل ۳۰ سال سن.
- وضعیت مالی: توانایی مالی مناسب برای تامین نیازهای کودک.
- وضعیت سکونت: داشتن محل سکونت ثابت و مناسب.
- سلامت جسمی و روانی: تایید سلامت جسمی و روانی توسط پزشکان متخصص.
- شغل و درآمد ثابت: داشتن شغل ثابت و درآمد کافی برای تامین مخارج زندگی و نیازهای کودک.
- سابقه کیفری: نداشتن سابقه کیفری و مشکلات قانونی.
مدارک لازم برای گرفتن بچه از پرورشگاه برای دختران مجرد
- تصویر تمامی صفحات شناسنامه: به منظور تایید هویت و وضعیت تاهل.
- تصویر کارت ملی: به منظور تایید هویت ملی.
- گواهی سلامت: مدارک پزشکی که نشان‌دهنده سلامت جسمی و روانی باشد.
- مدارک مالی و شغلی: مدارکی مانند فیش حقوقی، حکم کارگزینی، پروانه کسب و… که نشان‌دهنده وضعیت مالی و شغلی باشند.
- مدارک مربوط به محل سکونت: سند مالکیت یا اجاره‌نامه محل سکونت.
- گواهی عدم سوء پیشینه: به منظور تایید نداشتن سابقه کیفری.
مراحل فرزند پذیری
- تکمیل فرم‌های مربوطه: ارائه مدارک و تکمیل فرم‌های درخواست فرزند پذیری.
- بررسی اولیه توسط سازمان بهزیستی: ارزیابی مدارک و شرایط متقاضی توسط کارشناسان سازمان بهزیستی.
- مصاحبه و بازدید از محل سکونت: انجام مصاحبه حضوری با متقاضی و بازدید از محل سکونت او توسط کارشناسان بهزیستی.
- انجام آزمایش‌ها و تست‌های پزشکی و روان‌شناسی: انجام تست‌های لازم برای تایید سلامت جسمی و روانی متقاضی.
- تصمیم‌گیری نهایی توسط کمیته فرزندپذیری: ارزیابی نهایی و تصمیم‌گیری توسط کمیته فرزندپذیری سازمان بهزیستی.
- واگذاری کودک: در صورت تایید نهایی، کودک به صورت رسمی به متقاضی واگذار می‌شود و مراحل قانونی مربوط به ثبت این واگذاری انجام می‌شود.
برای اخذ حق پذیرش فرزند خوانده، زنان مجرد باید شرایط زیر را رعایت کنند:
- شرایط مالی: متقاضی باید برآوردهای مالی مناسبی داشته باشد که از طریق ارائه مدارک مربوط به تمکن مالی خود به سازمان بهزیستی کشور اثبات می‌شود. این شامل داشتن شغل و درآمد ثابت است که به اندازه کافی برای پرداخت هزینه‌های مربوط به معاشرت و پرورش فرزند است.
- وضعیت تاهل: زنان مجرد نباید صاحب فرزندی باشند. این موضوع به منظور اطمینان از اینکه فرزند خوانده تنها فرزند در خانواده خواهد بود و متقاضی به‌طور کامل به ارائه حمایت و مراقبت از او متعهد است.
- پذیرش مسئولیت: زن مجرد باید آمادگی و توانایی لازم برای تحمل مسئولیت‌های حقوقی و مالی مربوط به فرزند خوانده را داشته باشد.
پرداختن به شرایط، مدارک، نحوه و مراحل فرزندپذیری برای دختران مجرد امری ضروری است، زیرا این فرآیند نه تنها به بهبود کیفیت زندگی کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست کمک می‌کند، بلکه به دختران مجردی که توانایی و علاقه به مراقبت و پرورش کودکان دارند، فرصتی ارزشمند برای ایفای نقش مادری و ایجاد تغییر مثبت در زندگی یک کودک را می‌دهد.
اگر دختر بعد از سرپرستی فرزند خوانده ازدواج کند
در پاسخ به این سوال که “اگر دختری پس از سرپرستی فرزند خوانده ازدواج کند، چه اتفاقی می‌افتد؟” باید به توضیح مقررات قانونی مربوطه بپردازم.
بر اساس ماده ۲۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، در صورتی که سرپرست بخواهد ازدواج کند، موظف است اطلاعات مربوط به فرد مورد نظر برای ازدواج را به دادگاه ارائه دهد. این اقدام به منظور ارزیابی و تصمیم‌گیری دادگاه در خصوص ادامه سرپرستی به صورت مشترک یا فسخ آن صورت می‌گیرد.
دلیل این امر این است که ممکن است همسر آینده دختر به دلیل سوء رفتار یا هر گونه ناهنجاری اخلاقی و اجتماعی، صلاحیت لازم برای سرپرستی کودک را نداشته باشد و این موضوع می‌تواند تأثیرات منفی بر روی فرزند خوانده داشته باشد.
علاوه بر این، طبق تبصره همین ماده، امکان ازدواج سرپرست با فرزند خوانده خود چه در زمان حضانت و چه پس از آن وجود ندارد. این ممنوعیت تنها در صورتی می‌تواند رفع شود که دادگاه با توجه به نظریه کارشناسی سازمان بهزیستی و در نظر گرفتن مصلحت فرزند خوانده، اجازه این ازدواج را صادر کند.
بنابراین، اگر دختری که سرپرستی فرزند خوانده را بر عهده دارد، قصد ازدواج کند، باید مراحل قانونی ذکر شده را طی کند. این مراحل شامل اطلاع رسانی به دادگاه و ارزیابی وضعیت همسر آینده توسط دادگاه است. همچنین، امکان ازدواج سرپرست با فرزند خوانده تنها با اجازه دادگاه و پس از تایید کارشناسان سازمان بهزیستی ممکن است.
این مقررات به منظور حفظ حقوق و مصالح کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده‌اند و هدف اصلی آنها تضمین سلامت روانی و جسمی این کودکان در محیط خانواده جدید است.
نحوه و مراحل به سرپرستی گرفتن بچه از بهزیستی
به منظور آغاز فرآیند به سرپرستی گرفتن کودک از سازمان بهزیستی کشور، اولین مرحله ثبت‌نام در سامانه ملی فرزندخواندگی به آدرس اینترنتی [adoption.behzisti.net](http://adoption.behzisti.net) می‌باشد.
در ادامه به تمامی نکات مربوط به آن می‌پردازم.
نحوه و مراحل به سرپرستی گرفتن بچه از بهزیستی چگونه است؟
سامانه ملی فرزندخواندگی توسط سازمان بهزیستی طراحی شده است تا فرآیند ثبت‌نام و پیگیری مراحل فرزندخواندگی را به صورت آنلاین و با شفافیت بیشتری انجام دهد.
در ادامه، به توضیح مراحل و نحوه ثبت‌نام به صورت جامع و همراه با راهنمای تصویری پرداخته خواهد شد، به طوری که اشخاصی که اطلاعات کافی در این زمینه ندارند، بتوانند با بهره‌گیری از این راهنما، مراحل لازم را به درستی طی کنند.
مراحل ثبت‌نام و درخواست فرزندخواندگی
- جستجو و ورود به سامانه: ابتدا متقاضی باید مرورگر اینترنت خود را باز کرده و آدرس [adoption.behzisti.net](http://adoption.behzisti.net) را در نوار آدرس مرورگر وارد کند. با فشردن کلید “Enter”، صفحه اصلی سامانه ملی فرزندخواندگی باز خواهد شد.
- انتخاب گزینه ثبت‌نام: پس از ورود به سامانه، در صفحه اصلی باید گزینه “ثبت‌نام فرزندپذیری” را پیدا کرده و بر روی آن کلیک کند. این گزینه معمولا در بخش قابل مشاهده‌ای از صفحه اصلی قرار دارد و با عنوانی مشخص نمایش داده می‌شود.
- تکمیل اطلاعات شخصی و خانوادگی: در مرحله بعد، فرم‌های الکترونیکی متعددی پیش روی متقاضی قرار می‌گیرد که نیازمند تکمیل دقیق اطلاعات شخصی و خانوادگی است. این اطلاعات شامل نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، شماره ملی، وضعیت تاهل، نشانی محل سکونت، شغل و سایر اطلاعات ضروری می‌باشد. همچنین، اطلاعاتی در خصوص وضعیت سلامت، درآمد و شرایط مالی متقاضی نیز درخواست می‌شود.
- بارگذاری مدارک: پس از تکمیل فرم‌های الکترونیکی، متقاضی باید مدارک مورد نیاز را اسکن کرده و در سامانه بارگذاری کند. این مدارک شامل شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج (در صورت متأهل بودن)، گواهی سلامت و سایر مدارک مرتبط می‌باشد.
- بازبینی و تایید نهایی: پس از بارگذاری مدارک و تکمیل اطلاعات، متقاضی باید اطلاعات وارد شده را مجددا بررسی کرده و از صحت و دقت آنها اطمینان حاصل کند. سپس با تایید نهایی، درخواست خود را به سامانه ارسال نماید.
- پیگیری درخواست: پس از ارسال درخواست، یک کد رهگیری به متقاضی داده می‌شود که با استفاده از آن می‌تواند وضعیت درخواست خود را از طریق سامانه پیگیری کند.
روند اخذ شناسنامه برای فرزند خوانده پس از صدور حکم سرپرستی
یکی از چالش‌های مهم در فرآیند فرزندخواندگی، اخذ شناسنامه برای کودک تحت سرپرستی است. بسیاری از افراد ممکن است با مراحل و نحوه دریافت شناسنامه برای فرزندخوانده آشنا نباشند. در اینجا، برای آشنایی کاربران، روند و چگونگی اخذ شناسنامه برای فرزندخوانده پس از صدور حکم سرپرستی را به‌طور مفصل توضیح می‌دهیم.
ابتدا باید به ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست اشاره کنیم که در این زمینه مقرر می‌دارد:
«پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، مفاد حکم از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی مربوط ابلاغ می‌شود. اداره ثبت احوال مکلف است نام و نام خانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و همچنین مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا زوجین سرپرست وارد کند. همچنین اداره ثبت احوال مکلف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست صادر و در قسمت توضیحات مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی وی را در صورت مشخص بودن، قید نماید.»
با توجه به این ماده قانونی، پس از صدور حکم قطعی سرپرستی توسط دادگاه، اداره ثبت احوال موظف است تا مشخصات کودک و سرپرست را در شناسنامه هر دو طرف وارد کند. این بدین معناست که شناسنامه کودک با نام و نام خانوادگی مادرخوانده و پدرخوانده ثبت می‌شود.
با این حال، باید توجه داشت که در شناسنامه فرزندخوانده، موضوع سرپرستی در قسمت توضیحات شناسنامه ثبت خواهد شد. این اقدام باعث شفافیت و قانونی بودن سرپرستی می‌شود و حقوق کودک و سرپرستان را تضمین می‌کند.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که پس از رسیدن کودک به سن ۱۸ سالگی، وی می‌تواند درخواست کند که شناسنامه جدیدی با نام والدین واقعی‌اش، در صورت مشخص بودن، برای او صادر شود. این حق به کودک امکان می‌دهد که هویت واقعی خود را بشناسد و در صورت تمایل، از آن استفاده کند.
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که فرآیند اخذ شناسنامه برای فرزندخوانده، هرچند ممکن است پیچیده و نیازمند پیگیری‌های قانونی باشد، اما با رعایت مقررات و مفاد قانونی می‌توان این روند را به درستی انجام داد و از حقوق کودک و سرپرستان محافظت کرد. این امر نیازمند همکاری موثر بین دادگاه، اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی است تا فرایند به‌صورت سریع و قانونی در خانواده جدیدش ثبت شود.
پس از ابلاغ حکم قطعی سرپرستی از سوی دادگاه به اداره ثبت احوال، این اداره موظف است تا به‌سرعت اقدام به صدور شناسنامه جدید برای کودک تحت سرپرستی نماید. در شناسنامه جدید، نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست به عنوان والدین قانونی کودک درج می‌شود و در قسمت توضیحات شناسنامه، مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی کودک (در صورت مشخص بودن) ذکر خواهد شد.
اداره ثبت احوال همچنین باید اطمینان حاصل کند که کلیه اطلاعات درج شده در شناسنامه جدید مطابق با حکم صادره از سوی دادگاه و اطلاعات ارائه‌شده توسط اداره بهزیستی باشد. این امر باعث ایجاد هماهنگی و جلوگیری از هرگونه خطا و اشتباه در ثبت اطلاعات کودک خواهد شد.
برای دریافت شناسنامه جدید، سرپرستان باید مدارک زیر را به اداره ثبت احوال ارائه دهند:
- حکم قطعی سرپرستی: این حکم باید از سوی دادگاه صادر شده و به تایید نهایی رسیده باشد.
- اسناد هویتی سرپرستان: شامل شناسنامه و کارت ملی سرپرستان.
- گزارش اداره بهزیستی: که شامل اطلاعات کامل کودک و تاییدیه‌های لازم از سوی این اداره است.
- فرم درخواست صدور شناسنامه: که باید توسط سرپرستان تکمیل و امضا شود.
پس از ارائه این مدارک، اداره ثبت احوال موظف است تا در اسرع وقت شناسنامه جدید را صادر و به سرپرستان تحویل دهد. این شناسنامه به کودک امکان می‌دهد که از تمامی حقوق قانونی خود به‌عنوان یک شهروند برخوردار شود.
همچنین، مهم است که سرپرستان و کودک از حقوق و مسئولیت‌های خود آگاه باشند و در صورت نیاز، از مشاوره‌های حقوقی و راهنمایی‌های لازم بهره‌مند شوند.
به طور خلاصه، اخذ شناسنامه برای فرزندخوانده نیازمند رعایت دقیق مراحل قانونی و ارائه مدارک مورد نیاز به مراجع ذیربط است. با پیگیری این مراحل و همکاری با نهادهای مربوطه، سرپرستان می‌توانند به صورت رسمی و قانونی، هویت کودک را ثبت کرده و از حقوق وی محافظت کنند.
این فرآیند نه‌تنها به نفع کودک و سرپرستان است، بلکه به تحکیم پیوندهای خانوادگی و ایجاد یک محیط حمایتی و امن برای کودک کمک می‌کند.
فرایند قانونی گرفتن سرپرستی کودک از پرورشگاه، دارای مراحل و ضوابط مشخصی است که متقاضیان باید آنها را به دقت رعایت کنند. این فرایند به منظور تضمین رفاه و امنیت کودک و اطمینان از صلاحیت و آمادگی سرپرستان برای این مسئولیت مهم، طراحی شده است.
- ارائه تقاضانامه به سازمان بهزیستی: متقاضیان سرپرستی باید ابتدا یک تقاضانامه رسمی جهت سرپرستی یک کودک به سازمان بهزیستی ارائه دهند. این تقاضانامه شامل اطلاعات کامل متقاضیان، انگیزه‌های آنان برای پذیرش سرپرستی و اسناد و مدارک لازم برای بررسی صلاحیت آنان می‌باشد.
- بررسی کارشناسی توسط سازمان بهزیستی: پس از دریافت تقاضانامه، سازمان بهزیستی موظف است حداکثر ظرف دو ماه نسبت به بررسی کارشناسی درخواست اقدام کند. این بررسی شامل ارزیابی‌های اجتماعی، روان‌شناختی و مالی متقاضیان است تا اطمینان حاصل شود که آنها توانایی و شرایط لازم برای سرپرستی کودک را دارند. نتیجه این بررسی به دادگاه صالح ارسال می‌شود.
- ارائه درخواست به دادگاه صالح: سازمان بهزیستی پس از تکمیل بررسی‌های کارشناسی، درخواست سرپرستی را به دادگاه صالح تقدیم می‌کند. دادگاه با در نظر گرفتن نظریه سازمان بهزیستی و با احراز شرایط مقرر در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، نسبت به بررسی درخواست اقدام می‌کند.
- صدور قرار سرپرستی آزمایشی: در صورت تایید صلاحیت متقاضیان توسط دادگاه، قرار سرپرستی آزمایشی به مدت شش ماه صادر می‌شود. این قرار به دادستان، متقاضیان و سازمان بهزیستی ابلاغ می‌شود. در دوره سرپرستی آزمایشی، عملکرد و رفتار متقاضیان در قبال کودک تحت نظارت سازمان بهزیستی و دادگاه قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که شرایط قانونی و رفاه کودک رعایت می‌شود.
- نظارت در دوره سرپرستی آزمایشی: در مدت دوره سرپرستی آزمایشی، چنانچه هر یک از شرایط مقرر در قانون به هر دلیل زوال یابد یا محقق نشود، دادستان، سرپرستان کودک یا نوجوان، یا سازمان بهزیستی می‌توانند درخواست فسخ قرار صادره را مطرح کنند. این درخواست با اطلاع قبلی سازمان بهزیستی و بررسی مجدد دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- فسخ یا تایید نهایی سرپرستی: در صورتی که در طول دوره سرپرستی آزمایشی هیچگونه مشکلی مشاهده نشود و شرایط قانونی به‌خوبی رعایت گردد، دادگاه می‌تواند قرار سرپرستی آزمایشی را به سرپرستی دائم تبدیل کند. اما در صورت وجود مشکلات یا عدم تحقق شرایط، دادگاه می‌تواند به درخواست سازمان بهزیستی، دادستان یا سرپرستان کودک، قرار صادره را فسخ نماید و کودک به پرورشگاه بازگردانده شود.
این فرآیند قانونی با هدف حفاظت از حقوق کودکان و اطمینان از فراهم آمدن بهترین شرایط ممکن برای زندگی آنان طراحی شده است. متقاضیان سرپرستی باید با دقت و مسئولیت‌پذیری کامل این مراحل را طی کنند تا بتوانند به‌طور رسمی و قانونی سرپرستی یک کودک را به عهده بگیرند و محیطی امن و محبت‌آمیز برای رشد و تربیت او فراهم کنند.
در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، قانونگذار شرایط و ضوابط دقیقی برای صدور حکم سرپرستی تعیین کرده است تا اطمینان حاصل شود که حقوق و رفاه کودکان به بهترین نحو ممکن تامین گردد.
بر اساس این قانون، دادگاه تنها در شرایطی حکم سرپرستی را صادر می‌نماید که درخواست‌کننده سرپرستی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوقی که باید به کودک یا نوجوان اختصاص یابد، بر عهده دادگاه است و تصمیم نهایی در این خصوص توسط قاضی دادگاه اتخاذ می‌شود.
متقاضیان سرپرستی، که شامل دختران یا زنان بالای ۳۰ سال به عنوان درخواست‌کننده منحصر و زن و شوهرهای بدون فرزند به عنوان درخواست‌کنندگان سرپرستی هستند، باید متعهد گردند که تمامی هزینه‌های مربوط به نگهداری، تربیت و تحصیل کودک یا نوجوان تحت سرپرستی را تامین کنند.
این تعهد باید به گونه‌ای باشد که تمامی نیازهای اساسی و ضروری کودک یا نوجوان، از جمله نیازهای مالی، آموزشی، بهداشتی و رفاهی، به طور کامل برآورده شود.
علاوه بر این، قانونگذار مقرر کرده است که این تعهد حتی پس از فوت سرپرست منحصر یا سرپرستان نیز به قوت خود باقی باشد و تا تعیین سرپرست جدید برای کودک یا نوجوان، ادامه یابد. این حکم به منظور تضمین تداوم حمایت و رفاه کودک یا نوجوان در هر شرایطی، از جمله در صورت فوت سرپرست، وضع شده است.
برای اطمینان از تامین مالی کودک یا نوجوان پس از فوت سرپرستان، قانون مقرر می‌دارد که سرپرست منحصر یا سرپرستان باید خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کنند. این اقدام با نظر سازمان بهزیستی صورت می‌گیرد و هدف از آن تضمین تامین مالی و حمایت بلندمدت از کودک یا نوجوان تحت سرپرستی است.
بیمه عمر به عنوان یک پشتوانه مالی معتبر و پایدار عمل می‌کند و در صورت بروز هرگونه اتفاق ناگوار، منابع مالی لازم برای تامین نیازهای کودک یا نوجوان فراهم می‌آید.
به طور خلاصه، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، با تعیین شرایط دقیق و الزام‌آور برای صدور حکم سرپرستی، تلاش دارد تا از حقوق و رفاه کودکان و نوجوانان به بهترین شکل ممکن حفاظت کند.
تعهد به تملیک بخشی از اموال یا حقوق به کودک یا نوجوان، تامین تمامی هزینه‌های مربوط به نگهداری، تربیت و تحصیل، و بیمه عمر به نفع کودک یا نوجوان، از جمله تدابیری است که در این قانون پیش‌بینی شده است تا محیطی امن، پایدار و حمایتی برای رشد و تربیت کودکان و نوجوانان فراهم گردد.
این تدابیر قانونی، نقش مهمی در تضمین آینده‌ای روشن و مطمئن برای کودکانی که در شرایط بی‌سرپرستی یا بدسرپرستی قرار دارند، ایفا می‌کند و مسئولیت‌پذیری و تعهد سرپرستان را در قبال این کودکان افزایش می‌دهد.
مراحل قانونی گرفتن فرزندخوانده از پرورشگاه
صدور حکم سرپرستی برای کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، دارای آثار و تکالیف مهمی است که در ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست به وضوح بیان شده است.
این حکم نه تنها جنبه قانونی به سرپرستی می‌بخشد، بلکه تکالیف و تعهدات مشخصی را برای دستگاه‌های اجرایی و سرپرستان ایجاد می‌کند. در ادامه، این آثار و تکالیف را به طور مفصل توضیح می‌دهم.
گرفتن فرزندخوانده از پرورشگاه چگونه است؟
- تغییر در وضعیت حقوقی کودک یا نوجوان: پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، وضعیت حقوقی کودک یا نوجوان تغییر می‌کند و وی به‌طور قانونی تحت سرپرستی افراد یا زوجینی قرار می‌گیرد که دادگاه آنها را به عنوان سرپرست تایید کرده است. این تغییر وضعیت، حقوق و تعهدات جدیدی برای کودک و سرپرستان ایجاد می‌کند.
- ثبت قانونی سرپرستی: مطابق با حکم صادره، دادگاه موظف است مفاد حکم سرپرستی را به اداره ثبت احوال و اداره بهزیستی ابلاغ کند. اداره ثبت احوال نیز مکلف است نام و نام خانوادگی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی و مفاد حکم سرپرستی را در اسناد سجلی و شناسنامه سرپرست یا زوجین سرپرست وارد نماید. این اقدام به منظور ثبت قانونی و رسمی سرپرستی صورت می‌گیرد و از لحاظ حقوقی، کودک یا نوجوان به عنوان فرزند تحت سرپرستی شناخته می‌شود.
- صدور شناسنامه جدید: اداره ثبت احوال موظف است شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی صادر کند. در این شناسنامه، نام و نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست درج می‌شود. همچنین، در قسمت توضیحات شناسنامه، مفاد حکم سرپرستی و نام و نام خانوادگی والدین واقعی کودک یا نوجوان، در صورت مشخص بودن، قید می‌شود. این شناسنامه جدید به کودک یا نوجوان امکان می‌دهد تا از تمامی حقوق شهروندی و قانونی خود بهره‌مند شود.
تکالیف ناشی از صدور حکم سرپرستی
- تعهدات قانونی سرپرستان: سرپرستان موظف به تامین تمامی نیازهای مالی، آموزشی، بهداشتی و رفاهی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی هستند. این تعهد شامل تامین هزینه‌های مربوط به نگهداری، تربیت و تحصیل کودک می‌شود. سرپرستان باید با مسئولیت‌پذیری کامل، از حقوق و رفاه کودک حمایت کنند.
- تعهد به ارائه بیمه عمر: سرپرستان موظفند خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کنند. این اقدام با نظر سازمان بهزیستی صورت می‌گیرد و هدف از آن تضمین حمایت مالی از کودک یا نوجوان در صورت فوت سرپرستان است. بیمه عمر به عنوان یک پشتوانه مالی معتبر و پایدار عمل می‌کند و در صورت بروز هرگونه اتفاق ناگوار، منابع مالی لازم برای تامین نیازهای کودک یا نوجوان را فراهم می‌آورد.
- تعهد به اطلاع‌رسانی: سرپرستان موظفند هرگونه تغییر در وضعیت خود یا کودک را به سازمان بهزیستی اطلاع دهند. این شامل تغییرات در محل اقامت، وضعیت مالی، وضعیت بهداشتی و دیگر موارد مهم است که می‌تواند بر رفاه و امنیت کودک تاثیر بگذارد. اطلاع‌رسانی به موقع به سازمان بهزیستی، امکان نظارت بهتر بر وضعیت کودک و سرپرستان را فراهم می‌کند.
نظارت و ارزیابی
سازمان بهزیستی موظف است به طور دوره‌ای وضعیت کودک یا نوجوان تحت سرپرستی را بررسی و ارزیابی کند. این نظارت شامل بازدیدهای منظم از محل اقامت کودک، ارزیابی شرایط زندگی و بررسی نحوه تامین نیازهای وی توسط سرپرستان است. در صورت مشاهده هرگونه نقص یا مشکل، سازمان بهزیستی باید اقدامات لازم را برای رفع آن انجام دهد.
به طور خلاصه، صدور حکم سرپرستی دارای آثار و تکالیف مهمی است که با هدف حفاظت از حقوق و رفاه کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده است.
این آثار و تکالیف شامل تغییر وضعیت حقوقی کودک، ثبت قانونی سرپرستی، صدور شناسنامه جدید و تعهدات قانونی و مالی سرپرستان است. همچنین، نظارت مستمر سازمان بهزیستی بر وضعیت کودک و سرپرستان، تضمین‌کننده اجرای صحیح این تکالیف و حمایت کامل از کودکان تحت سرپرستی می‌باشد.
در تبصره ۲ ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، قانونگذار شرایطی را برای تغییر شناسنامه کودکان تحت سرپرستی پس از رسیدن به سن هجده سالگی پیش‌بینی کرده است.
بر اساس این تبصره، کودک یا نوجوان تحت سرپرستی می‌تواند پس از رسیدن به سن قانونی هجده سالگی، از اداره ثبت احوال درخواست صدور شناسنامه جدیدی را نماید.
در این شناسنامه، نام والدین واقعی کودک در صورت مشخص بودن، یا نام خانوادگی مورد نظر وی در صورت معلوم نبودن نام والدین واقعی، درج می‌گردد.
این امکان به کودک یا نوجوان حق انتخاب و تعیین هویت قانونی خود را پس از رسیدن به سن بلوغ و استقلال قانونی می‌دهد.
آثار و تکالیف صدور حکم سرپرستی چیست؟
به طور کلی، تکالیف سرپرست نسبت به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی از لحاظ نگهداری، تربیت و نفقه، به مانند تکالیف والدین نسبت به فرزندان خود است. سرپرستان موظفند با احترام و بدون هیچگونه تبعیضی، تمامی نیازهای کودک یا نوجوان را برآورده کنند.
این تکالیف شامل موارد زیر می‌باشد:
- نگهداری: سرپرستان باید از کودک یا نوجوان به‌طور کامل مراقبت کنند، اطمینان حاصل کنند که او در محیطی امن و سالم زندگی می‌کند و تمامی نیازهای روزمره وی را فراهم کنند.
- تربیت: سرپرستان باید کودک یا نوجوان را به نحو احسن تربیت کنند، آموزش‌های لازم را به وی ارائه دهند و او را برای زندگی مستقل و مسئولانه در آینده آماده کنند. این شامل آموزش‌های اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و تحصیلی می‌باشد.
- نفقه: سرپرستان موظف به تامین نفقه کودک یا نوجوان هستند. نفقه شامل تمامی هزینه‌های مربوط به غذا، پوشاک، مسکن، تحصیل و بهداشت می‌باشد. سرپرستان باید اطمینان حاصل کنند که کودک یا نوجوان از تمامی حقوق مالی خود بهره‌مند می‌شود.
- احترام: سرپرستان باید با کودک یا نوجوان با احترام برخورد کنند و حقوق وی را به‌عنوان یک فرد مستقل و با ارزش رعایت کنند. این شامل احترام به شخصیت، احساسات و نظرات کودک یا نوجوان است.
نکته مهم دیگر این است که صدور حکم سرپرستی به هیچ‌وجه موجب قطع پرداخت مستمری نمی‌شود. مستمری‌هایی که به موجب قانون به کودک یا نوجوان تعلق گرفته یا می‌گیرد، همچنان پرداخت خواهد شد. این تضمین می‌کند که کودک یا نوجوان از حمایت مالی مستمر برخوردار باشد و نیازهای وی تامین شود.
در صورت فوت سرپرست منحصر یا سرپرستان، اگر آنها مشمول یکی از صندوق‌های بازنشستگی بوده‌اند، کودک یا نوجوان تحت سرپرستی به‌عنوان فرد تحت تکفل متوفی محسوب می‌گردد.
این افراد تا تعیین سرپرست جدید، از مزایای مستمری وظیفه بازماندگان برخوردار خواهند بود. این مقررات به منظور حمایت مالی از کودک یا نوجوان در صورت بروز هرگونه حادثه ناگوار و تضمین استمرار حمایت مالی از وی تدوین شده است.
به طور خلاصه، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، تکالیف و حقوق دقیقی را برای سرپرستان و کودکان تحت سرپرستی تعیین کرده است. این تکالیف شامل نگهداری، تربیت، نفقه و احترام به کودک یا نوجوان است و حقوق مالی آنها حتی پس از فوت سرپرستان نیز تضمین شده است.
همچنین، کودک یا نوجوان پس از رسیدن به سن هجده سالگی حق درخواست صدور شناسنامه جدید را دارد که این امر به هویت قانونی و استقلال وی کمک می‌کند. این مقررات قانونی با هدف ایجاد محیطی امن و حمایتی برای رشد و توسعه سالم کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست طراحی شده است.
موارد فسخ حکم سرپرستی کودک کدام است؟
فسخ حکم سرپرستی کودک یا نوجوان تحت سرپرستی، فرآیندی قانونی و حساس است که در شرایط مشخصی و پس از بررسی‌های دقیق و اخذ نظر کارشناسی سازمان بهزیستی انجام می‌شود.
مطابق با قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، موارد زیر می‌توانند منجر به فسخ حکم سرپرستی شوند:
- احراز ضرورت فسخ توسط دادستان و سازمان بهزیستی: در صورتی که دادستان یا سازمان بهزیستی ضرورت فسخ حکم سرپرستی را احراز کنند، دادگاه می‌تواند اقدام به فسخ حکم نماید. این ضرورت ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عدم صلاحیت سرپرستان، نقض شرایط نگهداری یا رفاه کودک، یا مشکلات دیگر مرتبط با سرپرستی باشد.
- منتفی شدن هر یک از شرایط مقرر در ماده ۶ قانون: ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست شرایط خاصی را برای اعطای حکم سرپرستی تعیین می‌کند. در صورتی که هر یک از این شرایط منتفی گردد، حکم سرپرستی قابل فسخ است. این شرایط شامل صلاحیت اخلاقی، روانی، مالی و اجتماعی سرپرستان می‌شود که باید به طور مستمر رعایت گردد.
تقاضای سرپرست منحصر یا سرپرستان به دلیل سوء رفتار کودک یا نوجوان: اگر - سرپرست منحصر یا سرپرستان به دلیل سوء رفتار کودک یا نوجوان، زندگی مشترک با وی را غیر قابل تحمل بیابند، می‌توانند تقاضای فسخ حکم سرپرستی را به دادگاه ارائه دهند. این سوء رفتار باید به گونه‌ای باشد که ادامه سرپرستی را برای سرپرستان دشوار یا ناممکن سازد.
- توافق طفل پس از رشد با سرپرست منحصر یا سرپرستان: در صورتی که کودک پس از رسیدن به سن رشد (هجده سالگی) با سرپرست منحصر یا سرپرستان توافق کند که حکم سرپرستی فسخ شود، دادگاه می‌تواند حکم سرپرستی را فسخ نماید. این توافق نشان‌دهنده استقلال و توانایی تصمیم‌گیری کودک یا نوجوان پس از بلوغ است.
- مشخص شدن پدر یا مادر یا جد پدری کودک یا نوجوان و یا وصی منصوب از سوی ولی قهری: در صورتی که پدر یا مادر یا جد پدری کودک یا نوجوان و یا وصی منصوب از سوی ولی قهری مشخص شوند و دادگاه احراز کند که آنها صلاحیت لازم برای سرپرستی را دارا هستند، حکم سرپرستی قابل فسخ است. این صلاحیت ممکن است با ضم امین یا ناظر از سوی دادگاه تایید شود تا از حقوق و رفاه کودک یا نوجوان حفاظت شود.
دادگاه صالح برای رسیدگی
نکته مهمی که در خصوص رسیدگی به امور مربوط به نگهداری کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست باید مدنظر قرار گیرد، این است که دادگاه صالح برای رسیدگی، دادگاه محل اقامت درخواست‌کننده است.
این امر به منظور تسهیل در روند رسیدگی و امکان نظارت بهتر و نزدیک‌تر بر وضعیت کودک یا نوجوان تحت سرپرستی انجام می‌شود.
به طور کلی، فسخ حکم سرپرستی فرآیندی است که با دقت و بررسی‌های کارشناسی انجام می‌شود تا از هرگونه آسیب یا نقض حقوق کودک یا نوجوان جلوگیری شود.
در تمامی موارد، هدف اصلی حفظ رفاه و امنیت کودک یا نوجوان و تضمین بهترین شرایط ممکن برای زندگی و رشد وی می‌باشد.
قوانین و مقررات موجود به منظور ایجاد توازن بین حقوق کودک و وظایف سرپرستان طراحی شده‌اند و هر گونه تصمیم‌گیری در این زمینه باید با رعایت کامل اصول عدالت و حمایت از منافع کودک یا نوجوان صورت گیرد.
شرایط و قوانین فرزندپذیری در ایران
فرزندپذیری در ایران تحت نظارت سازمان بهزیستی و بر اساس قوانین مشخصی انجام می‌شود. این قوانین با هدف تأمین بهترین منافع کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده‌اند.
فرآیند سرپرستی برای ایرانیان مقیم داخل و خارج از کشور ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد. در این بخش، شرایط عمومی و مراحل قانونی این فرآیند به تفصیل توضیح داده می‌شود.
شرایط عمومی فرزندپذیری و نکات مهم
- سن و تاهل: متقاضیان سرپرستی باید حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند. در صورتی که درخواست‌کنندگان زوجین باشند، حداقل یکی از آنها باید این شرط سنی را دارا باشد. در صورتی که درخواست‌کننده فردی مجرد باشد، باید زن بدون فرزند و بالای ۳۰ سال باشد.
- وضعیت مالی و شغلی: متقاضیان باید توانایی مالی لازم برای تامین نیازهای کودک را داشته باشند. این شامل درآمد پایدار و کافی برای پوشش هزینه‌های نگهداری، تربیت و تحصیل کودک می‌شود. متقاضیان باید از شغل و محل اقامت ثابت برخوردار باشند.
- صلاحیت اخلاقی و روانی: متقاضیان باید از صلاحیت اخلاقی و روانی لازم برای سرپرستی کودک برخوردار باشند. این صلاحیت توسط مراجع ذی‌صلاح از جمله سازمان بهزیستی ارزیابی می‌شود.
- سلامت جسمانی: متقاضیان باید از سلامت جسمانی برخوردار باشند و این امر باید توسط پزشک تأیید شود.
- عدم سابقه کیفری: متقاضیان نباید دارای سابقه کیفری مؤثر باشند. این مورد نیز توسط مراجع ذی‌صلاح بررسی می‌شود.
- حقوق مالی کودک: صدور حکم سرپرستی به هیچ وجه موجب قطع پرداخت مستمری که به موجب قانون به کودک یا نوجوان تعلق گرفته نمی‌شود. در صورت فوت سرپرست منحصر یا سرپرستان، کودک یا نوجوان همچنان از مزایای مستمری وظیفه بازماندگان برخوردار خواهد بود.
- تغییر شناسنامه پس از رسیدن به سن بلوغ: کودک یا نوجوان تحت سرپرستی می‌تواند پس از رسیدن به سن هجده سالگی، درخواست صدور شناسنامه جدیدی را با درج نام والدین واقعی (در صورت مشخص بودن) یا نام خانوادگی مورد نظر خود (در صورت نامشخص بودن والدین واقعی) از اداره ثبت احوال نماید.
- فسخ حکم سرپرستی: در صورت احراز شرایط خاص یا تقاضای سرپرستان و با توجه به نظر کارشناسی سازمان بهزیستی، حکم سرپرستی قابل فسخ است. این موارد شامل سوء رفتار کودک، مشخص شدن والدین واقعی، و توافق کودک پس از رشد با سرپرستان است.
به طور کلی، فرآیند فرزندپذیری در ایران با هدف تامين بهترین شرایط برای رشد و تربیت کودکان نیازمند سرپرستی طراحی شده است و از طریق بررسی‌های دقیق و ارزیابی‌های کارشناسی انجام می‌شود تا حقوق و رفاه کودکان به بهترین نحو ممکن تامین گردد.
چرا باید اموالی به نام فرزندخوانده ثبت شود؟
فرزندخواندگی، به دلیل تفاوت‌های قانونی آن با فرزند طبیعی، دارای شرایط و تکالیف ویژه‌ای است که باید توسط سرپرستان رعایت شود. یکی از مهم‌ترین این شرایط، ثبت اموال به نام فرزندخوانده است.
این موضوع به دلایل مختلفی از جمله عدم ارث‌بری فرزندخوانده از سرپرستان، تأمین مالی آینده کودک و ایجاد امنیت اقتصادی برای وی اهمیت زیادی دارد.
در ادامه به تفصیل توضیح داده می‌شود که چرا باید اموالی به نام فرزندخوانده ثبت شود.
- عدم ارث‌بری فرزندخوانده از سرپرستان: بر اساس قوانین موجود در ایران، فرزندخوانده‌ها از سرپرستان خود ارث نمی‌برند. به عبارت دیگر، قوانین ارث در مورد فرزندخوانده‌ها اعمال نمی‌شود و آنها به صورت خودکار سهمی از اموال و دارایی‌های سرپرستان خود ندارند. این امر می‌تواند منجر به بروز مشکلات مالی برای فرزندخوانده پس از فوت سرپرستان شود.
- تملیک یا تعهد به تملیک اموال به نفع فرزندخوانده: برای جبران این موضوع و تامین آینده مالی فرزندخوانده، سرپرستان باید به دستور دادگاه بخشی از اموال یا حقوق خود را به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کنند یا تعهد به تملیک نمایند. این اقدام به منظور تضمین امنیت مالی و رفاه فرزندخوانده صورت می‌گیرد و به او امکان می‌دهد که پس از فوت سرپرستان از منابع مالی کافی برای ادامه زندگی برخوردار باشد.
- تامین نیازهای مالی و رفاهی کودک یا نوجوان: ثبت اموال به نام فرزندخوانده یا تعهد به تملیک بخشی از اموال، به تامین نیازهای مالی و رفاهی کودک یا نوجوان کمک می‌کند. این نیازها شامل هزینه‌های مربوط به تحصیل، بهداشت، تغذیه، مسکن و سایر هزینه‌های ضروری برای رشد و تربیت کودک است. با انجام این تعهدات، سرپرستان می‌توانند اطمینان حاصل کنند که فرزندخوانده‌شان در آینده از منابع مالی کافی برای تأمین این نیازها برخوردار خواهد بود.
- تضمین حمایت مالی در صورت فوت سرپرستان: یکی از نگرانی‌های مهم سرپرستان، وضعیت مالی فرزندخوانده در صورت فوت آنها است. با ثبت اموال به نام فرزندخوانده و یا تعهد به تملیک، سرپرستان می‌توانند از ادامه حمایت مالی از کودک یا نوجوان حتی پس از فوت خود اطمینان حاصل کنند. این اقدام می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات مالی و حفظ استانداردهای زندگی فرزندخوانده کمک کند.
- بیمه عمر به نفع فرزندخوانده: علاوه بر ثبت اموال، سرپرستان موظفند با نظر سازمان بهزیستی خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر نمایند. این بیمه عمر به منظور تأمین مالی و رفاهی کودک یا نوجوان در صورت بروز حوادث ناگوار برای سرپرستان است. با داشتن بیمه عمر، فرزندخوانده می‌تواند در صورت فوت سرپرستان از مزایای مالی بیمه برخوردار شود و نیازهای خود را تامین کند.
- رعایت شرایط قانونی و الزامات دادگاه: ثبت اموال به نام فرزندخوانده یا تعهد به تملیک آنها، یکی از شروط قانونی و الزامات دادگاه برای صدور حکم سرپرستی است. سرپرستان باید این شرط را رعایت کنند تا بتوانند به‌طور قانونی سرپرستی کودک یا نوجوان را بر عهده بگیرند. این الزامات قانونی به منظور حفاظت از حقوق و منافع کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده‌اند و رعایت آنها برای تضمین بهترین شرایط ممکن برای رشد و تربیت کودکان ضروری است.
حفظ امنیت اقتصادی فرزندخوانده: ثبت اموال به نام فرزندخوانده یا تعهد به تملیک - بخشی از اموال، به حفظ امنیت اقتصادی وی کمک می‌کند. این امنیت اقتصادی به کودک یا نوجوان امکان می‌دهد که با آرامش و بدون نگرانی از مشکلات مالی، به تحصیل، رشد و توسعه فردی خود بپردازد. امنیت اقتصادی یکی از پایه‌های اصلی برای ایجاد محیطی مناسب برای رشد و تربیت کودکان است.
در نهایت، ثبت اموال به نام فرزندخوانده یا تعهد به تملیک بخشی از اموال به نفع وی، از جمله اقدامات ضروری برای تضمین آینده مالی و رفاهی کودکان تحت سرپرستی است. این اقدامات نه تنها از نظر قانونی الزامی هستند، بلکه از نظر اخلاقی و انسانی نیز حائز اهمیت‌اند.
سرپرستان با انجام این تعهدات، می‌توانند اطمینان حاصل کنند که فرزندخوانده‌شان در آینده از حمایت مالی و رفاهی کافی برخوردار خواهد بود و می‌تواند با امنیت و آرامش به زندگی خود ادامه دهد.
قوانین و مقررات موجود نیز به منظور حمایت از حقوق و منافع کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده‌اند و رعایت آنها برای تأمین بهترین شرایط ممکن برای رشد و تربیت این کودکان ضروری است.
مدارک اولیه لازم در مرحله ارسال فرم مشخصات فردی و مصاحبه اولیه:
- تصویر کلیه صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان
- تصویر کارت ملی متقاضیان
شرایط اختصاصی فرزندخواندگی
فرزندخواندگی در ایران، علاوه بر شرایط عمومی که باید توسط تمامی متقاضیان رعایت شود، دارای شرایط اختصاصی نیز است که با توجه به وضعیت خاص هر متقاضی تعیین می‌شود. این شرایط به منظور تضمین رفاه، امنیت و تربیت مناسب کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تدوین شده‌اند.
در این بخش به تفصیل به شرایط اختصاصی فرزندخواندگی برای سه گروه از متقاضیان، شامل زوجین بدون فرزند، زنان مجرد و زوجین دارای فرزند پرداخته می‌شود.
شرایط اختصاصی برای زوجین بدون فرزند
زوجین بدون فرزند که متقاضی فرزندخواندگی هستند، باید شرایط زیر را رعایت کنند:
- گذشت پنج سال از تاریخ ازدواج: این زوجین باید حداقل پنج سال از تاریخ ازدواجشان گذشته باشد و در این مدت فرزندی نداشته باشند. این شرط به منظور اطمینان از ثبات و پایداری زندگی مشترک آنها و تمایل واقعی به پذیرش کودک به عنوان فرزندخوانده تعیین شده است.
- تشخیص پزشکی: در صورتی که به تشخیص پزشکی زوجین قادر به بچه‌دار شدن نباشند، نیازی به گذشت پنج سال از تاریخ ازدواج نیست. این تشخیص باید توسط پزشک متخصص تایید شود و بر اساس آن، زوجین می‌توانند زودتر از موعد مقرر اقدام به فرزندخواندگی کنند.
- عدم نیاز به گواهی پزشکی متخصص زنان و زایمان: برای زوجینی که به تشخیص پزشکی قادر به بچه‌دار شدن نیستند، اخذ گواهی پزشکی متخصص زنان و زایمان نیز لازم نیست. این امر به منظور تسهیل در فرآیند فرزندخواندگی برای این دسته از زوجین در نظر گرفته شده است.
شرایط اختصاصی برای زنان مجرد
زنان مجرد که متقاضی فرزندخواندگی هستند، باید شرایط زیر را رعایت کنند:
- نداشتن فرزند: زنان مجرد نباید فرزندی داشته باشند. این شرط به منظور فراهم کردن شرایط مناسب برای کودک تحت سرپرستی و تمرکز کامل بر تربیت و نگهداری او تعیین شده است.
- داشتن منزل مسکونی مستقل: زنان مجرد باید منزل مسکونی مستقل داشته باشند. این منزل می‌تواند ملکی یا استیجاری باشد. داشتن منزل مستقل به منظور تضمین محیطی پایدار و امن برای کودک تحت سرپرستی است.
شرایط اختصاصی برای زوجین دارای فرزند
زوجین دارای فرزند که متقاضی فرزندخواندگی هستند، باید شرایط زیر را رعایت کنند:
- رعایت تناسب سنی: تناسب سنی کودکان زیستی با کودک تحت سرپرستی متقاضی باید رعایت شود. این تناسب به منظور ایجاد هماهنگی و همگونی در محیط خانواده و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی در روابط بین کودکان زیستی و کودک تحت سرپرستی تعیین شده است.
- احراز تناسب توسط سازمان بهزیستی: سازمان بهزیستی باید تناسب سنی و سایر شرایط مربوطه را احراز کند و تاییدیه لازم را صادر نماید. این ارزیابی‌ها به منظور اطمینان از مناسب بودن شرایط خانواده برای پذیرش کودک تحت سرپرستی انجام می‌شود.
- واگذاری کودک غیر همجنس: واگذاری کودک غیر همجنس با کودکان زیستی متقاضیان بلامانع است. این امر به منظور فراهم کردن فرصت‌های برابر برای پذیرش کودکان مختلف توسط خانواده‌ها و ایجاد تنوع در ترکیب جنسیتی خانواده‌ها در نظر گرفته شده است.
تکالیف سرپرستان در قبال کودک تحت سرپرستی
- نگهداری و تربیت کودک: سرپرستان مکلف به نگهداری و تربیت کودک تحت سرپرستی هستند. این وظیفه شامل تأمین نیازهای اساسی کودک مانند غذا، پوشاک، بهداشت و مسکن است.
- پرداخت هزینه‌های زندگی: سرپرستان مسئول پرداخت هزینه‌های زندگی کودک تحت سرپرستی هستند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های تحصیل، بهداشت، تفریحات و سایر نیازهای روزمره کودک می‌شود.
شرایط اختصاصی فرزندخواندگی در ایران به منظور تضمین بهترین منافع و رفاه کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تدوین شده‌اند. این شرایط شامل معیارهای خاصی برای زوجین بدون فرزند، زنان مجرد و زوجین دارای فرزند است که هر یک باید به دقت رعایت شوند.
از سوی دیگر، سرپرستان مکلف به انجام وظایف خود در قبال نگهداری، تربیت و تأمین هزینه‌های زندگی کودک تحت سرپرستی هستند.
رعایت این شرایط و تکالیف به منظور ایجاد محیطی امن و پایدار برای رشد و توسعه کودکان تحت سرپرستی ضروری است و در نهایت به بهبود کیفیت زندگی این کودکان و جامعه کمک می‌کند.
جزئیات و شرایط فرزندپذیری برای ایرانیان خارج از کشور
سامانه ملی سرپرستی کودکان در خارج از کشور توسط دفاتر کنسولی، سفارتخانه‌ها و دفاتر حافظ منافع ایرانیان فعالیت می‌کند.
این سامانه تحت نظر سازمان بهزیستی ایران است که با هدف پذیرش کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست و انتقال آنها به خانواده‌های مستحق و مناسب اداره می‌شود.
سازمان بهزیستی در فرآیند فرزندپذیری سعی می‌کند از بین متقاضیان، والدینی را انتخاب کند که بهترین شرایط برای سرپرستی کودک را دارند.
این انتخاب بر اساس ویژگی‌های مختلفی از جمله سن، شغل، تحصیلات، وضعیت مالی و دیگر نیازهای کودک انجام می‌شود. اهمیت این انتخاب به منظور اطمینان از ارائه محیطی امن و پایدار برای رشد و توسعه کودکان است.
با این حال، لازم است توجه داشت که درخواست شما ممکن است به دلایل مختلفی پاسخ منفی دریافت کند. دلایل اصلی شامل:
- کمبود منابع: همواره تعداد متقاضیان برای فرزندپذیری از بیشترین تعداد کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست بیشتر است، بنابراین انتخاب والدین مناسب ممکن است به یک تعداد محدود از افراد برسد.
- نیاز به مراقبت خاص: برخی از کودکان به دلیل نیاز به مراقبت‌های خاص به سازمان بهزیستی سپرده می‌شوند و نمی‌توانند به خانواده‌ها واگذار شوند. این شامل کودکان دارای مشکلات جسمی، عاطفی یا رفتاری است که نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارند.
- محدودیت‌های قانونی در کشورهای مقصد: برخی از کشورها شرایط خاصی برای ورود کودکان به آنها تعیین کرده‌اند، از جمله شرط فوت یا رها شدن پدر یا مادر کودک. این محدودیت‌ها ممکن است باعث شود که درخواست فرزندپذیری شما به دلایل قانونی رد شود.
با در نظر گرفتن این موارد، درخواست فرزندپذیری برای ایرانیان خارج از کشور یک فرآیند پیچیده است که نیازمند آگاهی کامل از شرایط و محدودیت‌های مختلف است.
تصمیم نهایی در انتخاب والدین و واگذاری کودکان تحت سرپرستی با سازمان بهزیستی ایران است که بر اساس معیارهای قانونی، اخلاقی و انسانی عمل می‌کند به منظور حفظ بهترین منافع کودکان.
نکات ضروری که باید در هنگام ارائه درخواست فرزندخواندگی بدان توجه داشته باشید
قبل از شروع هرگونه اقدامی در خصوص ارائه درخواست فرزندخواندگی، اهمیت دارد که با مسئولین و نهادهای ذیربط کشور محل اقامت خود مشورت نمایید. این اقدام به شما کمک می‌کند تا با قوانین و مقررات مربوطه آشنا شده و اطمینان حاصل کنید که اقدامات شما قانونی و مطابق با رویه‌های محلی است.
بهتر است در انتخاب سن، جنس و وضعیت کودک مورد نظر خود را به سیستم کارشناسی بهزیستی محلی بسپارید. این اقدام می‌تواند به تسهیل فرآیند پذیرش درخواست شما کمک کند. با این حال، لازم به ذکر است که این انتخاب اجباری نیست و شما می‌توانید به صورت مستقیم درخواست خود را به سازمان بهزیستی ارائه دهید.
هرگونه اظهارات خلاف واقع و ارائه مدارک غیردقیق به سازمان بهزیستی مسئولیت حقوقی را به عهده دارد. بهتر است در تمامی ارائه‌ها و اظهارنظرها دقت کافی داشته باشید و فقط اطلاعات صحیح و معتبر را ارائه نمایید تا فرآیند بررسی و پذیرش درخواست شما به بهترین شکل ممکن انجام شود.
با رعایت این نکات ضروری، می‌توانید مسیر ارائه درخواست فرزندخواندگی برای ایرانیان خارج از کشور و داخل را بهتر و سریعتر طی کنید. همچنین، این اقدامات به شما کمک می‌کند تا با موفقیت بیشتری به دستیابی به هدف خود، یعنی فرزندخواندگی، نزدیک شوید و مشکلات احتمالی را کاهش دهید.
فرزندخواندگی به عنوان یکی از پدیده‌های مهم اجتماعی و فرهنگی، از دیرباز در جوامع مختلف مورد توجه قرار گرفته است. این فرآیند نه تنها به تأمین نیازهای عاطفی و روانی کودکان بی‌سرپرست کمک می‌کند، بلکه برای خانواده‌های متقاضی نیز فرصت‌های ارزشمندی را فراهم می‌آورد.
در هر جامعه، نیاز به حمایت و مراقبت از کودکانی که به دلایل مختلف از خانواده‌های خود جدا شده‌اند، وجود دارد. این نیاز، با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی و فرهنگی، بیش از پیش احساس می‌شود. هر ساله تعداد زیادی از کودکان به دلایل گوناگون بدون سرپرست باقی می‌مانند.
این کودکان، که اغلب در شرایط دشواری به سر می‌برند، به ناچار به مراکز نگهداری و پرورشگاه‌ها سپرده می‌شوند. این مراکز تحت نظارت سازمان بهزیستی قرار دارند و تلاش می‌کنند با ارائه خدمات و امکانات مناسب، شرایط زندگی بهتری را برای این کودکان فراهم کنند.
اگرچه امکانات این مراکز نسبتا مناسب و خدمات ارائه شده تا حد امکان برای تأمین نیازهای اولیه کودکان طراحی شده‌اند، اما این نکته انکارناپذیر است که کانون گرم خانواده جایگاه بسیار بهتری برای رشد و شکوفایی کودکان محسوب می‌شود.
کلام آخر
زندگی در خانواده‌ای که با محبت و توجه کافی، فضای آرام و امنی را برای کودک فراهم می‌کند، می‌تواند تأثیرات مثبت قابل‌توجهی بر رشد و توسعه عاطفی، روانی و اجتماعی کودک داشته باشد.
کودکان در خانواده‌هایی که به فرزندخواندگی پذیرفته می‌شوند، علاوه بر بهره‌مندی از عشق و محبت والدین، فرصت‌های بهتری برای آموزش، رشد شخصیت و سازگاری با جامعه دارند.
فرزندخواندگی نه تنها به نفع کودکان بی‌سرپرست است، بلکه برای خانواده‌های متقاضی نیز فواید زیادی دارد. این خانواده‌ها با پذیرفتن مسئولیت فرزندخواندگی، تجربه‌ای جدید و ارزشمند را در زندگی خود آغاز می‌کنند که می‌تواند به غنای روابط خانوادگی و تقویت بنیان‌های اخلاقی و اجتماعی کمک کند.
بنابراین، فرزندخواندگی به عنوان یک راهکار اجتماعی مهم، نیازمند توجه و حمایت بیشتر از سوی جامعه و نهادهای ذیربط است. با فراهم آوردن شرایط مناسب برای تسهیل فرآیند فرزندخواندگی و حمایت‌های لازم پس از آن، می‌توان به بهبود وضعیت کودکان بی‌سرپرست و ایجاد خانواده‌های مستحکم و پایدار کمک کرد.
پروسه فرزندخواندگی را با بنیاد وکلا انجام دهید
برای طی مراتب و مراحل اداری و حقوقی پروسه فرزندخواندگی بهتر است یک مشاوره حقوقی فرزندخواندگی متخصص در کنار شما باشد.
برای دریافت مشاوره حقوقی تلفنی یا آنلاین می‌توانید همین حالا و از طریق صفحه مشاوره حقوقی رزرو وقت کنید.
همچنین می‌توانید به کمک وکیل فرزندخواندگی صفر تا صد پروسه را بدون اتلاف وقت دنبال کنید.
