همواره در تمامی جوامع مرجع رسیدگی به تظلمات دادگاه ها بودند به طوری که هم اکنون هم در عرصه بین المللی و هم در عرصه داخلی تنها مرجعی که به دعاوی رسیدگی می کنند نیز دادگاه ها هستند .
زمانی که حقی از فردی در جامعه ضایع می شود و همچنین وقتی که جرمی علیه دیگری اتفاق می افتد افراد به دادگاه ها مراجعه می کنند تا حقوق تضییع شده خود را به دست آورند و یا مجرم را به مجازات برسانند.
در قوانین ما به طور کلی دادگاه ها به دو دسته دادگاه های حقوقی و کیفری تقسیم می گردند که به دعاوی کیفری و حقوقی رسیدگی می کنند که دعاوی کیفری دعاوی هستند که زمانی که جرمی در جامعه محقق می گردد بزه دیده می تواند از فرد مرتکب نزد مراجع کیفری شکایت کند .
اما دادگاه های حقوقی و موضوع رسیدگی و آیین دادرسی و غیره در آن با دادگاه کیفری متفاوت است.
بر همین اساس آگاهی از صلاحیت های محاکم و دادگاه برای شروع به شکایت و برای اینکه افراد بدانند چه دعوی باید مطرح کنند موارد بسیار با اهمیتی می باشد که برای طرح یک شکایت لازم است آگاهی لازم در این زمینه را داشته باشند؛ به همین دلیل در این مقاله به بررسی اینکه دادگاه های حقوقی چیست و صلاحیت های دادگاه حقوقی می پردازیم.
برای پاسخ به این سوال که دادگاه حقوقی چیست باید گفت بر اساس قانون دادگاه حقوقی همانطور که از عنوان آن مشخص است به مسائل حقوقی رسیدگی می کند؛ یعنی زمانی که دعوای حقوقی مطرح می شود و افراد برای گرفتن حق خود و جبران خسارات ناشی از تضییع حقوق خود به دادگاه ها مراجعه می کنند، نه برای شکایت از جرم و مجازات مجرم دعوی حقوقی است.
دعاوی حقوقی دعاوی هستند که یا به اموال مربوط است و یا به اشخاص و به طور کلی موضوعاتی هستند که در قانون مدنی مطرح شده اند، از جمله: اموال و مالکیت، قرارداد ها، امور مربوط به خانواده از قبیل مهریه، طلاق، نفقه زن و موضوعات مربوط به ارث و غیره ….
دادگاه های حقوقی نیز مراجعی هستند که به موضوعات حقوقی فوق رسیدگی می کنند و آیین و نحوه رسیدگی به این دعاوی در قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است.
دادگاه های حقوقی همانند دادگاه های کیفری انواع مختلفی دارد.
مانند: دادگاه های عمومی، دادگاه انقلاب، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور و غیره که صلاحیت هریک در قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است اما به طور کلی همگی آنان به موضوعات حقوقی رسیدگی می کنند.
صلاحیت دادگاه های حقوقی
برای اطلاع صلاحیت دادگاه های حقوقی باید گفت این مراجع یا دادگاه برای حل اختلاف میان افراد است و منظور از واژه حقوقی دعاوی است که به حقوق مردم لطمه وارد شده است و مردم برای احقاق حقوق خود در این دادگاه دعوی مطرح می کنند که با طرح این دعاوی نه مجازاتی برای فردی که حقوق را ضایع می کند وضع شده است و نه اعمال می شود بلکه فقط حق درخواست دهنده به او باز می گردد و طرف دعوی باید خسارت نیز پرداخت نماید.
پس دادگاه حقوقی به موضوعات حقوقی رسیدگی می کند و موضوعات حقوقی موضوعاتی است که در قانون مدنی بیان شده است و آیین رسیدگی به این موضوعات در دادگاه های حقوقی در قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است موضوعات حقوقی عبارتند از :
مسائل مربوط به قراردادهای اجاره، رهن، بیع یا خرید و فروش و یا عقد وکالت و غیره و همچنین موضوعات مربوط به خانواده از جمله:
نفقه، طلاق، حضانت و همچنین در خصوص ارث، مالکیت، حق اتفاع، وقف و غیره از جمله موضوعات حقوقی است که فردی که حقی از او در این سری از موضوعات ضایع شده است با تهیه و تنظیم دادخواست و ارائه آن به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دادخواست خود ثبت می کند و بعد از تعیین وقت رسیدگی در یکی از دادگاه های مذبور حقوقی رسیدگی می گردد.
به طور مثال: اگر مردی که حق حضانت فرزند خود به و داده شده است اجازه ملاقات با فرزند را به مادر ندهد مادر می تواند با تنظیم و نگارش دادخواست حضانت و طرح دعوی حقوقی در یکی از دادگاه های صالح حقوقی برای احقاق حق خود دعوی اقامه نماید و دادگاه با بررسی موضوع و چنانچه حقانیت مادر طفل اثبات شود حق ملاقات را به وی می دهد و تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند.
مثال دیگری که در این خصوص می توان از این است که اگر فردی به دیگری وکالت بلاعزل داده باشد و فردی که وکالت به او داده شده است اقداماتی برخلاف مصلحت موکل خود می کند، موکل می تواند بر علیه وی در دادگاه حقوقی اقامه دعوی کند؛ چون موضوع از نوع موضوعات حقوقی ریاست دادگاه حقوقی صالح می باشد.
پس بنابراین صلاحیت دادگاه در موضوعات حقوقی است که باید در دادگاه حقوقی مطرح شود و این موضوعات ارتکاب جرم نمی باشد، بلکه حقوقی است که فرد طبق قانون دارا می باشد و دیگری از او سلب نموده است.
