برابر قانون مجازات اسلامی یکی از اعمالی که جرم شناخته نمی‌شود، حوادث ناشی از عملیات ورزشی است اما مشروط به آنکه سبب حادثه نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم با موازین شرعی مخالفت نداشته باشد.
بنابراین قانون تا اندازه‌ای از عملیات ورزشی و انجام دهنده آن دفاع می‌کند که حادثه ورزشی با عمد یا خطای شدید و غیر متعارف ورزشکار همراه نباشد.
جالب است بدانیم بطور نمونه هنگامیکه بازیکن فوتبال به واسطه شکست تیم اش روش مبارزه اش را تغییر می‌دهد و به جای بازی با توپ یا پا سایر نقاط حساس بدن بازیکن مقابل را هدف قرار می‌دهد و عمدا او را مجروح می‌کند، باید قائل به مسئولیت کیفری شد.
مقررات ورزشی ناظر به عملیات ورزشی در هر ورزش تحت عنوان آیین‌نامه، قوانین یا مقررات به مربیان و داوران آن رشته آموزش داده شده است و آنان به استناد همین مقررات اعمال خلاف و خطا را تشخیص می‌دهند.
با این توصیف چنانچه بازیکن به روشی بر خلاف مقررات بازی رفتار کند، قابل تعقیب بوده و مسئول جبران خسارت وارده به طرف مقابل است.
الف- حقوق ورزش
حقوق ورزش یکی از گرایش های علم حقوق است که به بررسی مسائل در حوزه ورزش از جمله مسئولیت کیفری و مدنی در حوادث بوجود آمده می پردازد.
به طور کلی می توان گفت که منظور از حوادث ورزشی تمام جرایم و شبه جرایمی است که توسط ورزشکاران، معلمین و مربیان و تماشاگران و حتی سازندگان و تولید کنندگان لوازم و تجهیزات ورزشی در رابطه با ورزش صورت می گیرد و موضوع این حوادث می تواند سلامتی، جان، اموال، حیثیت، شرافت و سایر حقوق قانونی اشخاص باشد که در محدوده ورزش به نحوی حضور دارند، گستره کمی و کیفی موضوع های فوق به وضوح اهمیت این رشته را آشکار می سازد.
اهداف حقوق ورزش
موضوع حقوق ورزش تمام تخلفاتی است که در عرصه ورزش واقع می شود و به نحوی به حقوق دیگران لطمه وارد می کند و شرط اساسی خلاف قانون بودن آنهاست که با عناوینی چون جرم، شبه جرم، خطای محض عمد و غیرعمد طبقه بندی می شود که به دنبال آن واکنش جامعه که در اصطلاح حقوق آن را مجازات می نامند مطرح می شود که این مجازات ها بر اساس نوع، شدت و … جرائم متفاوت می باشد.
اما می توان گفت که در حقوق ورزش هدف بالا بردن آگاهی های حقوقی جامعه ورزش، جلوگیری و کاهش حوادث ناشی از ورزش، تشریح وظایف و اختیارات مربیان و معلمین ورزش، ورزشکاران و مدیران و مسئولین ورزشی، مطلع نمودن جامعه ورزش از پی آمدهای حقوقی تخلفات در ورزش، حفظ نمودن سلامتی جسمی و روانی و حیثیتی ورزشکاران و مربیان و نیز مصون داشتن مدیریت های ورزشی از مسئولیت های قانونی، می باشد.
تولد حقوق ورزش
با توجه به اینکه حادثه از ورزش تفکیک ناپذیر به نظر می رسد بنابراین باید تولد حقوق ورزش را همان زمانی دانست که انسان ها با ورزش آشنا شدند و ورزش را به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی خود پذیرفتند اما کم و کیف آن در هر جامعه بستگی به سطح تمدن و فرهنگ آن جامعه داشته است.
حقوق ورزش در اسلام
آیات و روایات متعددی در اسلام راجع به ورزش موجود است به موازات این منابع فقها در باب مسئولیت های حقوقی ناشی از حوادث ورزشی نظرات مستحکمی را مطرح نموده اند و فقهایی هم چون علامه حلی، محقق حلی، شیخ طوسی، محمد حسن نجفی و… در کتب خود به حقوق ورزشی پرداخته اند.
لیکن با توجه به محدودیت های رشته ورزشی در گذشته فتاوی نیز از نظر کمی محدود است، ولی به لحاظ کیفی می توان در اغلب رشته های ورزش بدان استناد نمود، بیان مسئله فوق علاوه بر اینکه قدمت موضوع را مشخص می کند به اهمیت ورزش و حقوق ورزش در اسلام نیز اشاره دارد.
تاریخچه حقوق ورزش در ایران
قبل از مشروطیت: فرمانروایان و سلاطین و سپهسالاران سپاه و لشگر در دوران قبل از مشروطیت توجهی خاص به ورزش به ویژه سوارکاری و تیراندازی، شنا و کشتی داشتند و هر سردار سپاه قبل از آنکه سردار باشد پهلوان و دلاوری نیرومند بوده است و می توان گفت مسابقات ورزشی در میان آنان جایگاه خاصی داشته است. اجرای قوانین ورزشی به صورت سنتی و قبیله ای صورت می گرفت و توسط پیشکسوتان ورزش قبایل و ایلات، خطاها، تخلفات و تنبیهات تعریف و بر اساس عرف و عادت زمانی خویش اقدام می نمودند.
بعد از مشروطیت: بعد از مشروطیت در ایران و تاسیس عدالت خانه، قوانینی در مورد ورزش تدوین نشد اما در برگزاری مسابقات تیراندازی، سوارکاری، شمشیرزنی، دو، شنا، کشتی پهلوانی، قوانین و ضوابط هر چند نوشته و یا نانوشته وجود داشته که قضات و حکام شرعی بر آن اساس رای صادر می نمودند، تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۳۹ قانون مسئولیت مدنی به تصویب رسید که خود امیدی تازه در قضات محاکم دادگستری به وجود آورد که بتوانند در حوادث مختلف ورزشی با استناد به این قانون تا حدودی در مورد این مسایل تصمیم منطقی تری اتخاذ نمایند.
ورزش و قانون مسئولیت مدنی
بر اساس ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹:
"هرکس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می باشد".
تحقق مسئولیت مدنی موکول به وجود شرایط زیر می باشد:
رفتار مجرمانه:
لطمه به حقوق دیگران می تواند به صورت فعل و ترک فعل باشد، فعل یعنی انجام کاری که تجلی خارجی آن به سهولت مشهود و محسوس است مثل پا زدن از پشت به یار طرف مقابل در رشته ورزشی فوتبال و یا هل دادن شناگر مبتدی به داخل آب در رشته ورزشی شنا. (عمدا یا از روی بی احتیاطی)
اما ترک فعل وقتی واقع می شود که خودداری کننده بر اساس قانون و یا قرارداد موظف به انجام کاری باشد؛ مثلا داور مسابقه ژیمناستیک که قبل از شروع مسابقه از بازدید دقیق اسباب معیوب خودداری می کند و ورزشکار بر اثر نقص موجود مصدوم می شود و یا در رشته شنا غریق نجات از نجات شناگری که در حال غرق شدن است خودداری نماید، که در این صورت مسئول حادثه می باشد.
وجود ضرر:
ضرر می تواند به اشکال مختلف ایجاد شود می تواند از طریق صدمه جانی مانند ضرب و جرح و نقص عضو باشد و می تواند تجاوز و لطمه زدن به حیثیت شخصی مانند شایعات منکراتی در مورد سرپرست یا مدیران ورزشی و هم چنین مربیان زحمت کش و می تواند به صورت تلف نمودن و ناقص کردن اموال ورزشگاه مثل آسیب رساندن به تشک کشتی و تاتامی و وسایل بدنسازی باشد.
خلاف قانون بودن:
باید گفت که صرف انجام کاری که منجر به ضرر غیر شود موجب مسئولیت مدنی نیست بلکه عمل ارتکابی باید خلاف قانون و بدون مجوز قانونی باشد.
مفهوم مخالف آن این است که ضرر و زیان ناشی از اعمال قانون موجب مسئولیت مدنی نیست، به طور مثال اگر ورزشکاری با رعایت تمام مقررات ورزشی آن رشته موجب مصدوم شدن حریف شود چون عمل او بر اساس قانون بوده است و از نظر قانونی مجاز است پس مسئولیتی نخواهد داشت.
رابطه علیت:
باید بین دو عامل ضرر و فعل زیانبار رابطه علیت وجود داشته باشد یعنی اینکه ضرر از آن فعل ناشی شده باشد؛ برای مثال شکستگی پای جودوکار ناشی از خطای حریف او باشد تا حریف را مسئول بدانیم.
پس می توان گفت باید تمامی ۴ شرط فوق الذکر رعایت شود تا بتوان گفت شخص مسئول است در صورت فقدان یکی از شرایط فوق مسئولیت شخص مرتکب ملغی می گردد.
در صورت نیاز میتوانید از قسمت پرسش و پاسخ حقوقی، به طور رایگان و آنلاین با مشاورین و وکلای درجه یک ارتباط بگیرید و ابهامات و مشکلات خود را در زمینه‌های مختلف برطرف کنید.
ورزش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون اساسی مهم ترین سند حقوقی یک کشور است اصولا قانون اساسی همان طور که از نامش پیداست به اساسی ترین امور کشور مانند حکومت، زبان، دین رسمی، حقوق ملت و رهبری می پردازد و بحث در مورد امور کم اهمیت تر را به قوانین عادی واگذار می نماید.
در اصل سوم قانون اساسی آمده:
دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای امور ذیل به کار برد:
۱-… ۲-… ۳- آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی.
همچنین در اصل سی ام قانون اساسی مقرر گردیده: دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.
درست است که در این اصل اشاره ای به تربیت بدنی نشده است اما تاکیدی بر بند سوم اصل دوم می باشد و می توان از مطالب فوق اینگونه استنباط نمود که ورزش دارای آن چنان اهمیتی است که در قانون اساسی جایگاه خاصی دارد و در کنار مهم ترین نهادهای اساسی کشور قرار گرفته است.
هم چنین قرار دادن ورزش در ردیف آموزش و پرورش و آموزش عالی نشان از اهمیت تربیت بدنی به عنوان یک نهاد فرهنگی می باشد و رایگان بودن تربیت بدنی اشاره به کاربردی بودن آن و فراهم نمودن زمینه ای برای استفاده عموم جامعه می باشد.
ورزش در قانون مجازات اسلامی
قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ در فصل مربوط به موانع کیفری در بند ث ماده ۱۵۸ بیان می دارد:
عملیات ورزشی و حوادث ناشی از آن، مشروط بر این که سبب حوادث، نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم مغایر با موازین شرعی نباشد، قابل مجازات نیست.
حال برای آن که مسئولیت جزایی عاملین و ورزشکاران در حوادث ورزشی و میزان چگونگی این مسئولیت پی ببریم بایستی به تحلیل حقوقی این ماده پرداخت:
- اصل قانونی بودن جرم و مجازات ها بیان می دارد که هیچ امری را نمی توان جرم دانست، مگر آن که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی و تربیتی تعیین شده باشد، باید گفت اصل بر جرم نبودن اعمال است، مگر آن که به موجب قانون آن عمل جرم شناخته شده باشد. اما در این ماده صراحتا بیان شده است که حوادث ناشی از ورزش با رعایت شرایط و ضوابطی خاص جرم محسوب نمی شود.
- در ماده صراحتا بیان نشده است که شخص مرتکب ورزشکار باشد ولی با توجه به ماده که بیان داشته «حوادث ناشـی از عـملیات ورزشـی » به این نتیجه می رسیم که طرفین عملیات ورزشی کسانی جز ورزشکاران نیستند.
- منظور از ورزش، ورزش در معنای عرف است.
- منظور از عملیات ورزشی، اقداماتی است که در چهارچوب یک ورزش انجام می گیرد، پس برای مثال فحاشی یا کتک کاری ورزشکاران مشمول این ماده نمی شود.
- فرقی نمی کند که حادثه در حین تمرین باشد و یا در حین مسابقه.
- شدت و ضعف حادثه در عملیات ورزشی تاثیـری در جرم بودن و یا نبودن آن ندارد؛ زیرا که مقنن بیان داشته «حوادث ناشی از عملیات ورزشی» پس هم می تواند یک شکستگی کوچک باشد و هم می تواند منتهی به مرگ باشد.
- نه ورزش و نه اماکن ورزشی اصولا وسیله ای برای مصونیت ورزشکار متخلف نیست.
- مهم ترین شرط در ماده رعایت مقررات ورزشی در آن رشته می باشد اگر عملیات ورزشی بر خلاف قوانین و مقررات آن رشته ورزشـی باشـد مـرتکب نمی تواند از امتیازات این ماده بهره ببرد و چنان چه در اثر نقض مقررات حادثه ای رخ دهد جرم می باشد و ورزشکار متخلف بر حسب شدت و ضعف مجازات خواهد شد.
برای مثال در قوانین بین المللی واترپلو، زیر آب کردن حریف خـطا محسوب می شود و اگر در اثر این عمل حادثه ای رخ دهد مرتکب مسئول است و نمی تواند از مفاد این ماده بهره مند گردد.
- مقررات ورزشی ناظر به عملیات ورزشی در هر ورزش تحت عنوان آیین نامه ، قوانین یا مقررات به مربیان و داوران آن رشته آموزش داده شده است و آنان به استناد همین مقررات اعمال خلاف و خطا را تشخیص می دهند، در مواردی که قواعد مدونی وجود نداشته باشد قاضی با مراجعه به عرف و عادت مسلم جامعه و استعلام نظر کارشناسان ذی صلاح آن ورزش رای صادر می کند.
- گاهی ممکن است در قوانین بعضـی از رشـته هـای ورزشـی خطایی پیش بینی نشده باشد در این صورت عرف و عادت آن رشته وضعیت را مشخص می نمایند.
- حوادث ناشی از عملیات ورزش در صورتی که در راستای اجرای مقررات باشد هر نتیجه ای که منجر شود جرم به حساب نمی آید و هر گاه حادثه بر اثر خطای ورزشکار باشد مسئولیت قانونی بر عهده او خواهد بود.
- عمل مرتکب می تواند به شکل فعل و یا ترک فعل باشد، منظور از فعل عملی است که تجلی اراده انسان بوده و در عالم خارج متضمن آثاری است و به نحوی قابل حس است؛ مثل فعل های ورزشی از قبیل تنه زدن، اجرای فن خطا، سد کردن، پشت پا زدن، پرتاب توپ با دست به صورت حریف و ….
ترک فعل عبارت است از خودداری از انجام کاری که مقنن انجام آن را امر کرده است برای مثال ناجی غریق موظف است که شناگری که در حال غرق شدن است را نجات دهد در صورت کوتاهی ترک فعل محسوب می شود.
- اعتقاد اغلب حقوق دانان وجود یک عمل مادی که قانون آن را جرم شناخته است برای احراز مجرمیت بزهکار کافی نبوده بلکه او بایـد از نظر روانی قصد و نیت داشته باشد.
مثلا اگر تکواندوکاری با علـم به خطا بودن فنی عمدا مبادرت به انجام آن می کند و حریف بر اثر تقصیر وی آسیب جدی ببیند که در این صورت مرتکب جرم عمدی شده است و مجازات آن قصـاص اسـت، می توان گفت در ورزش بسیاری از حوادث ناشی از تقصیر است؛ به این معنا که مرتکب بدون این که قصد ارتکاب جرم داشته باشد در اثر فعل و یا ترک فعل خود موجب وقوع حادثه می گردد.
برای مثال گشتی گیری در حین تمرین با حریف خود دچار شکستگی از ناحیه دست می گردد که در آن مرتکب نه مقرراتی را نقض نموده و نه عمدی در فعل خود داشته است.
- حادثه همیشه ناشی از یک عمل ورزشی نیست بلکه گاهی وسایل مورد استفاده ورزشکار غیر مجاز بوده و حادثه نتیجه به کارگیری چنین وسایلی است مثلا اگر در ورزش بوکس مشت زن از دستکش غیر مجاز استفاده کند و حتی ضربات او صحیح و قانونی باشد به دلیل استفاده از دستکش غیر مجاز مسئول خواهد بود.
- عملیات ورزشی نباید مخالف با موازین شرعی باشد باید گفـت شرع ما بر گرفته از فقه امامیه است و فقها با استناد به آیه شریفه (۱۹۵) سوره بقره که می فرماید: «و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه» یعنی خود را به دست خود به هلاکت نیاندازید، بیان می دارند که ورزش هایی مثل کشتی کج که منجر به ایذاء به نفس و ایذاء به غیر باشد مرتکب حتی با رعایت مقررات مربوط به آن ورزش باز هم مسئول است و مرتکب جرم شده است.
برخی از مراجع در پاسخ به استفتاء که چه نوع ورزش هایی دارای اشکال شرعی است پاسخ فرمودند: ورزش هایی مانند بوکس خالی از اشکال شرعی نیست بنابراین حوادث ناشی از اجرای این گونه ورزش ها به رغم رعایت مقررات به علت مخالفت با موازین شرعی می تواند متضمن مسئولیت برای مرتکب باشد ورزش های دیگری نیز ممکن است مشمول همین حکم شود مانـند کشـتی کـج و یا بعضی از ورزش های رزمی که متضمن ایذاء به غیر باشد.
حقوق ورزش و جامعه شناسی
از مهمترین انگیزه های قانونگذار در جرم ندانستن حوادث ناشی از ورزش را باید در ارتباط آن با جامعه دانست که می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- هدف اصلی و اساسی عملیات ورزشی پرداختن به امر ورزش به منظور تقویت جسم و روح در افراد کشور است نه اعمال مجرمانه و غیرقانونی صراحت قانون اساسی هم گواه این امر می باشد.
- حادثه از ورزش قابل تفکیک نیست کمتر ورزشکاری وجود دارد که در طول دوره ی ورزش خود صدمه ندیده باشد و حتی به رغم رعایت همه موازین و مقررات باز ممکن است صدمه ای محقق شود.
- در عالم حقوق رضایت مجنی علیه اصولا تاثیری در مجرمیت مرتکب ندارد ولی در عالم ورزش این رضایت یک استثنا است، رضایت ورزشکار به معنای قبول خطرات و نتایج زیانبار متعارف در ورزش است.
- اگر حوادث ناشی از ورزش را جرم می دانستند، قطعا تمایل انسان ها به ورزش کاهش پیدا می کرد و تاثیرات منفی آن در جامعه بروز می نمود.
- جرم ندانستن حوادث ناشی از ورزش یک نیاز و ضرورت اجتماعی است. زیرا در این صورت پیشرفت و توسعه ورزش امکان پذیر نبود.
- اگر حوادث ناشی از ورزش را جرم می دانستند هیچ گونه امنیت خاطری برای ورزشکاران، مربیان و داوران وجود نداشت تا با اطمینان خاطر به ورزش خود بپردازند.
- ورزش خود عاملی برای رهایی از تنش ها، کاهش هیجانات، شناخت ارزش های وجودی، ایجاد اتحاد و رقابت سالم در میان ورزشکاران است.
ب- حوادث ورزشی
پدید آوردن حوادث ورزشی به ویژه در ورزش های رزمی، بوکس، فوتبال و … امر اجتناب ناپذیر است؛ زیرا طبیعت برخی از ورزش ها خشن و با اعمال فشار و آسیب به طرف مقابل همراه است.
در برخی اوقات در میدان های ورزشی شاهد آسیب بدنی و یا حتی مرگ طرف مقابل هستیم.
آیا می‌توان کسی را که مرتکب جرح یا ضرب یا مرگ دیگری شده تحت تعقیب و محاکمه کیفری قرار دارد؟
در پاسخ به سؤال فوق این طور به نظر می‌رسد که فرد مصدوم یا متوفی با رضایت خودش و بررسی احتمالات و پیش بینی حوادث و احتمال وقوع آسیب وارد مسابقه شده است.
برای مثال در مسابقه اتومبیل رانی در پیست سرعت هر راننده ای آگاه به حوادث احتمالی و تصادفات شدید است؛ بنابراین با رضایت خودش وارد مسابقه شده و طرف مقابل مسئولیتی ندارد.
در جرایم عمدی و معمولی ضرب و جرح به لحاظ کینه ای است که مهاجم نسبت به طرف مقابل دارد در حالی که چنین احساسی در رقابت کاراته یا فوتبال و یا اتومبیل‌رانی وجود ندارد.
به نظر می‌رسد که این عقیده با این کلیت در همه موارد قابل دفاع نیست. زیرا جایی که بازیکن فوتبال به واسطه شکست تیم اش روش مبارزه اش را تغییر می‌دهد و به جای بازی با توپ یا پا سایر نقاط حساس بدن بازیکن مقابل را هدف قرار می‌دهد و عمدا او را مجروح می‌کند باید قائل به مسئولیت کیفری شد.
قانون تا اندازه‌ای از عملیات ورزشی و انجام دهنده آن دفاع می‌کند که حادثه ورزشی با عمد یا خطای شدید و غیر متعارف ورزشکار همراه نباشد.
اگر بازیکن به روشی برخلاف مقررات بازی رفتار کند قابل تعقیب بوده و مسئول جبران خسارت وارده به طرف مقابل است.
برابر قانون مجازات اسلامی یکی از اعمالی که جرم شناخته نمی‌شود و حوادث ناشی از عملیات ورزشی است اما مشروط به آنکه سبب حادثه نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم با موازین شرعی مخالفت نداشته باشد.
لذا اگر در یکی بازی فوتبال بازیکنی عمدا به شکم بازیکن دیگر ضربه وارد کند و یا با ضربه محکم و غیر قانونی و خارج از حد متعارف آسیبی وارد کند مسئولیت کیفری داشته و حسب مورد به قصاص یا پرداخت دیه محکوم میشود.
بدیهی است در مواردی که قواعد مدونی وجود نداشته باشد قاضی با مراجعه به عرف و عادت مسلم جامعه و استعلام نظر کارشناسان ذی صلاح آن ورزش رای صادر می‌کند.
پرسش: علاوه بر قصاص یا دیه آیا مرتکب این اعمال به زندان هم محکوم میشود؟
پاسخ: اگر کسی عمدا به دیگری ضرب یا جرحی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دایمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مصدوم شود، در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد اگر اقدام او موجب اخلال در نظم و امنیت جامعه شود یا موجب تجری مرتکب یا دیگران شود دو تا پنج سال حبس در انتظار مرتکب خواهد بود و علاوه بر این با درخواست مصدوم به پرداخت دیه هم محکوم میشود.
اما اگر صدمه وارده به واسطه بی احتیاطی و خطای شدید ورزشکار باشد و سبب مرگ طرف مقابل شود و برای دادگاه ثابت شود که قتل غیرعمد ناشی از خطای شدید ورزشکار و عدم توجه او به نظامات ورزش مزبور بوده او را به یک تا سه سال حبس محکوم می‌کند و در صورت مطالبه دیه از سوی اولیای دم او را به پرداخت دیه نیز محکوم می‌کند.
پرسش: اگر سرمربی و سر تیم که مسئولیت اداره تیمی را برعهده دارد، و یا راهنما که اقدام به هدایت گروهی می نماید هنگام اداره تیم، به گونه ای عمل کند که موجب بروز خسارت بدنی و یا جانی به هر یک از اعضای تیم شود، آیا دارای مسئولیت می باشد؟
پاسخ: در این ارتباط مهم ترین موضوعی که در انتساب مسئولیت کیفری و مدنی باید لحاظ شود، وجود رابطه سببیت مستقیم بین عمل مربی و ایجاد حادثه است. لیکن از جهت مسئولیت کیفری، باید توجه داشت تحقق جرائم غیرعمدی، منوط به احراز تقصیر مرتکب آن می باشد.
البته از آنجاییکه تقصیر شامل بی احتیاطی، بی مبالاتی، مسامحه، غفلت، عدم مهارت و نیز عدم رعایت نظامات هر بازی است، لذا حسب مورد بسته به شرایط حاکم و بنا به نظریه کارشناس هر رشته ورزشی، می توان به درجه مسئولیت فوق دست یافت.
بنابراین در حوادثی که با دخالت غیرمستقیم مربی اتفاق می افتد و در اداره بازی قصوری صورت نمی پذیرد، مسئولیتی متوجه وی نخواهد بود.
ج- قوانین و مقررات دوپینگ
یکی مسایل حوزه حقوق ورزش، ممنوعیت دوپینگ است که علت آن را می توان در معارض بودن آن با ارزش‌های ورزش، مضر بودن برای جامعه ورزش و اجتماع جستجو کرد.
از علل دیگر آن می‌توان به محافظت از سلامت ورزشکاران و فراهم کردن محیطی برابر برای رقابتی سالم اشاره کرد.
لیکن علی رغم آن امروزه سوء استفاده از مواد غیرمجاز به یک اقدام شایع در میان ورزشکاران تبدیل شده است، بارها در اکثر رشته های مختلف ورزشی شنیده ایم ورزشکاری به دلیل مصرف مواد نیروزای ممنوعه، از شرکت در مسابقات رسمی محروم شد و گاهی مشاهده شده است که مصرف کنندگان مواد نیروزای ممنوعه دچار عوارضی همچون سکته مغزی، سکته قلبی و حتی مرگ ناگها
نی شده‌اند. حال این سؤال مطرح است ورزشکاری که به عمد و با علم به ممنوع بودن مواد آن را مصرف نموده است با ورزشکاری که به طور اتفاقی و عدم آگاهی از ممنوع بودن مواد آن را مصرف می کند یکسان برخورد میشود؟ چه کسی یا کسانی مسئول مرگ و نقص عضو ورزشکار مصرف کننده مواد غیرمجاز می باشند؟
تعریف دوپینگ
دوپینگ به معنای مصرف یک ماده ممنوعه یا روش ممنوعه توسط شخص سالم با هدف افزایش کارایی ورزشی می باشد.
تحلیل و بررسی تعریف دوپینگ
علت ممنوع بودن دوپینگ
اصلی ترین علت ممنوعیت دوپینگ معارض بودن آن با ارزش‌های ورزش، مضر بودن برای جامعه ورزش و اجتماع است.
از علل دیگر آن می توان به محافظت از سلامت ورزشکاران و فراهم کردن محیطی برابر، برای رقابتی سالم اشاره نمود.
علت مصرف مواد ممنوعه توسط ورزشکاران
ورزشکاران متخلف با مصرف مواد ممنوعه درصدد افزایش کارآیی ورزشی خود به صورت غیرمجاز می باشند تا بتوانند از این طریق از امتیازهای مادی و معنوی که برای نفرات برتر مسابقات ورزشی معین شده است بهره مند گردند که می توان برای مثال به جوایز مالی و همچنین خدمات و تسهیلاتی که کشور متبوع ورزشکار در صورت کسب موفقیت برای آنها در نظر گرفته است، اشاره نمود.
لیست مواد نیروزای ممنوعه
آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ هر ساله لیستی از مواد غیرمجاز در ورزش را ارائه می‌کند که دائما به خاطر مصرف مواد جدید توسط ورزشکاران در حال تغییر است و ورزشکاران می‌بایست نسبت به لیست مواد معرفی شده آگاهی داشته باشند؛ زیرا که جهل به این موارد نمی‌تواند رافع مسئولیت ورزشکار شود.
بر مبنای دستورالعمل آژانس جهانی ضد دوپینگ ورزشکاران وظیفه دارند از مواد غیرمجاز و آنچه که مصرف می‌کنند آگاه باشند، اگرچه ممکن است مجازات ورزشکاران بی‌گناه موجب ناراحتی آنها را فراهم آورد ولی پیام‌های آموزشی در این مورد کاملا واضح است که ورزشکاران نسبت به اعمال خود مسئولند.
نوع رشته ورزشی و مصرف مواد غیرمجاز
طبق آمار به دست آمده کمترین مصرف داروهای غیرمجاز در رشته هاکی روی چمن می باشد و در رشته‌های وزنه برداری، دومیدانی، بدنسازی، کشتی و فوتبال بیشترین آمار مصرف مواد غیرمجاز توسط ورزشکاران گزارش شده است.
میزان مصرف مواد نیروزای ممنوعه
تشخیص هر میزان از ماده غیرمجاز در نمونه ورزشکار به عنوان اقدام علیه قوانین ضد دوپینگ قلمداد میشود و مجازات مقتضی برای فرد خاطی در نظر گرفته میشود.
روش ممنوعه
دوپینگ خونی یک روش ممنوعه در ورزش است؛ افزایش هموگلوبین خون را دوپینگ خونی می‌گویند.
در این روش خون خود ورزشکار نگهداری میشود و قبل از مسابقه به وی تزریق میشود.
این عمل باعث افزایش توانایی، حمل اکسیژن در خون و افزایش مقاومت و نهایتا افزایش قدرت استقامتی فرد در ورزش‌هایی نظیر اسکی، دوی ماراتن، دوچرخه سواری می باشد.
معافیت درمانی
تعدادی از داروهای ممنوعه در درمان برخی از بیماری‌ها دخالت دارند.
برای مصرف این داروها ورزشکاران نیاز به اخذ معافیت درمانی خواهند داشت.
ورزشکارانی که بیمارند و با تشخیص پزشک متخصص ورزشی نیاز به مصرف داروهای ممنوعه دارند، پس از طی مراحلی با تایید ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و کمیته ضد دوپینگ فدراسیون جهانی آن رشته می‌توانند مبادرت به مصرف داروی ممنوعه کنند.
سه شرط مهم برای مصرف داروهای ممنوعه توسط ورزشکاران عبارتند از:
- الف- در صورتی که ورزشکار داروی ممنوعه را مصرف نکند سلامت وی به مخاطره می افتد.
- ب- داروی جایگزین دیگری وجود نداشته باشد.
- ج- مقداری از داروی ممنوعه مصرف شود که باعث افزایش عملکرد ورزشکار نشود. با وجود سه شرط فوق، مدارک و مستندات بیماری ورزشکار به ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ارسال و سپس با تشکیل کمیته معافیت درمانی رای به مصرف آن دارو (با دوز و زمان مشخص) یا عدم مصرف آن می‌دهند.
البته لازم به ذکر است در صورت وجود موارد اورژانس روند متفاوت بوده و ابتدا دارو برای بیمار به شکل اورژانس مصرف شده و سپس مستندات و مدارک به ستاد ملی مبارزه با دوپینگ جهت اخذ معافیت درمانی ارسال خواهد شد.
دوپینگ آگاهانه و دوپینگ غیرآگاهانه
امروزه هیچ روش آنالیز شناخته شده‌ای قادر به افتراق میان نمونه فرد اقدام کننده به دوپینگ و نمونه ورزشکاری که به طور غیرمستقیم در معرض عامل دوپینگ قرار گرفته نیست.
بنابراین ورزشکاران باید نسبت به احتمال دوپینگ ناخواسته آگاه باشند، زیرا که براساس قوانین بین المللی صرف نظر از منشا آن ماده، ورزشکار مسئول وجود هرگونه ماده غیرمجاز در نمونه خود است.
در سال‌هایی که کنترل دوپینگ در رشته‌های ورزشی مختلف انجام شده است، موارد مثبت زیادی گزارش شده است.
بعضی از این موارد به خوبی مسجل شده‌اند و ورزشکاران، به استفاده از ماده غیرمجاز اقرار کرده‌اند، در سایر موارد ورزشکاران منکر استفاده از دارو شده و شرایطی به غیر از دوپینگ عمدی را ادعا کرده‌اند.
موارد مرسوم دفاعیه ورزشکاران شامل:
- الف- استنشاق غیرمستقیم دود ناشی از داروهایی مثل ماری جوانا، کوکائین، متامفتامین
- ب- مصرف غذاهای محتوی مواد غیرمجاز همچون اغذیه حاوی دانه خشخاش، چای گیاهی، برگ کوکا و باقیمانده مواد آنابولیک در گوشت
- ج- دوپینگ با داروهای معمولی، این داروها عبارتند از: داروهای ضد سرفه، ضد سرماخوردگی، میگرن، قهوه و شکلات که مصرف بیش از حد این داروها در مدت زمان کوتاه باعث می شود تست دوپینگ را مثبت کند.
- د- مکمل های غذایی که گاهی به دلیل فاسد شدن و آلودگی، عدم درج مواد تشکیل دهنده بر روی برچسب، درج برچسب تقلبی و اشتباه بر روی مکمل ها و وجود یک نوع ماده ممنوعه در مکمل ها می تواند از موارد دوپینگ ناخواسته در میان ورزشکاران باشد که می‌توان با تنظیم و وضع قوانینی برای نظارت بر صنایع ساخت مکمل‌ها و اجرای مجازات برای ارائه دهندگان محصولات آلوده و فاقد استاندارد و فاقد برچسب از وقوع دوپینگ ناخواسته و حوادث ناشی از آن برای ورزشکاران جلوگیری یا باعث کاهش آن شد.
مجازات‌های ورزشکاران مرتکب دوپینگ
در جوامع بین المللی چهره ورزش با هیچ یک از امور از نظر الزام دولت‌ها به رعایت مقررات قابل مقایسه نیست و این در حالی است که کشورها تصمیمات فدراسیون بین المللی و کمیته‌های بین المللی ورزشی را با رغبت و تمایل هرچه تمام تر اجرا می‌کنند.
انتخاب ورزشکاران برای آزمایش دوپینگ
مطابق با قوانین جاری کنترل دوپینگ در هر رویداد ورزشی آزمایش دوپینگ صورت می‌گیرد و مقام‌های اول تا چهارم مورد آزمایش دوپینگ قرار می‌گیرند.
نهایتا در هر مکانی و زمانی احتمال آزمایش دوپینگ برای هر ورزشکار وجود دارد، حتی اگر مقامی کسب نکرده باشد.
مجازات‌های دوپینگ آگاهانه
در صورت مصرف استروئیدهای آنابولیک، داروهای ادرارآور، هورمون‌های پپتیدی و گلیکو پروتیینی و آنالوگ‌های آنها:
- در اولین ارتکاب به جرم ۲ تا ۴ سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی
- در دومین ارتکاب به جرم محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی
مجازات های دوپینگ غیر آگاهانه
در رابطه با مصرف مواد غیرمجاز دیگر به جز موارد مذکور در دوپینگ آگاهانه:
- در اولین مورد تخلف سه تا شش ماه محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی
- در دومین مورد تخلف، دو سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی
- در سومین مورد تخلف، محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی.
مجازات‌های مشترک دوپینگ آگاهانه و دوپینگ غیر آگاهانه
- عدم شرکت در مسابقات بین المللی و یا مسابقات تحت نظارت فدراسیون ملی
- محرومیت از شرکت در سمینار و یا همایش بین المللی و رسمی
- محرومیت از موقعیت شغلی (داوری، مربیگری، مسئولیت، ریاست، مشاوره) ورزشی.
- سلب هرگونه ترفیع، مدال، عناوین و مقام‌هایی که در هنگام یا پس از تاریخ دوپینگ کسب شده است.
همچنین در مورد ارتکاب به جرم دوپینگ ورزشکاران، گاهی مجازات‌هایی برای شخصیت‌های حقوقی از قبیل فدراسیون‌های مربوطه و باشگاه‌های ورزشی در نظر گرفته میشود که اکثرا مجازات‌های مالی می باشند.
مسئولیت حوادث ناشی از دوپینگ
به طور کلی می‌توان گفت که اگر مرتکب دوپینگ خود ورزشکار باشد در صورت بروز صدمات جسمانی و روحی هیچ کس به جز ورزشکار مسئول نیست؛ اما اگر اجبار و اکراه توسط مربی، پزشک، سرپرست و غیره باعث بروز صدمات جسمانی و روحی (ناشی از مصرف مواد ممنوعه) به ورزشکار شود، در صورتی که سبب اقوی از مباشر باشد مسئول هستند.
د- وظایف داوران ورزشی از دیدگاه حقوق ورزش
هیات داوران یکی از ارکان مهم در مسابقات ورزشی می باشد و عملکرد داوران می تواند نقش تعیین کننده ای در میادین ورزشی داشته باشد، داوران می توانند با دقت در اجرای وظایف خود از وقوع حوادث ورزشی تا حدی جلوگیری و آن را کاهش دهند.
در این قسمت پایانی به تشریح وظایف داوران می پردازیم:
صلاحیت در قضاوت:
به کارگیری افراد فاقد صلاحیت خود یک بی احتیاطی و بی مبالاتی است.
مسئولین مسابقات بایستی در انتخاب داوران واجد شرایط و با صلاحیت و دارای تخصص، دقت کافی داشته باشند؛ زیرا که اگر در اثر عدم صلاحیت داور خساراتی به ورزشکاران وارد گردد مسئول جبران خسارت و پیامدهای آن خواهند بود.
بر این اساس شخص داور باید از فدراسیون مربوطه آن رشته ورزشی دفترچه، حکم یا کارت داوری داشته باشد.
تعداد داوران در مسابقات ورزشی:
در رشته های مختلف ورزشی تعداد داوران متفاوت است. برای مثال چه بسا بر اساس قوانین و مقررات داوری، مسابقات با حضور یک سرداور و دو داور، یک منشی و دو دستیار اداره می شود.
همچنین بر اساس مقررات ورزش های باستانی و کشتی پهلوانی، ترکیب هیات داوران شامل یک رئیس تشک، یک قاضی و یک داور می باشد.
بازدید و بررسی وسایل ورزشی عمومی:
در اکثریت رشته های ورزشی ورزشکاران ملزم به استفاده از یک سری وسایل ورزشی می باشند که به موجب مقررات مربوطه تعیین گردیده است.
ناقص بودن، نامرغوب بودن و یا غیرمجاز بودن این وسایل ممکن است موجب صدمه به ورزشکاران گردد که در این صورت داوران مسئول خواهند بود؛ زیرا که از وظایف اصلی و مهم داوران بازدید و بازرسی از وسایل ورزشی قبل از مسابقات ورزشی است و زمانی باید اجازه استفاده را صادر نمایند که از سلامت و ایمنی آنها اطمینان کامل حاصل کرده باشد.
این موارد می تواند شامل، زمین، تشک، پیست، استخر، توپ، اسباب ورزشی و امثال آن باشد؛ برای مثال در رشته ی ورزشی شنا داور باید به کیفیت آب از جهت کدر بودن، آلوده بودن و بوی نامطبوع آب استخر توجه داشته باشد و در صورت مشاهده این موارد از ورود ورزشکاران به داخل آب جلوگیری نماید.
در مقررات بین المللی بسکتبال اشاره شده است که پایه های میله ی بسکتبال باید به خوبی جهت جلوگیری از برخورد بازیکنان و مجروح شدن آنها دارای حفاظ و ایمنی کامل باشد. داور می بایست قبل از شروع مسابقه با بازدید از امکانات احراز نماید که وسایل مذکور از شرایط ایمنی مناسب برخوردار است یا نه و سپس تصمیم لازم را اتخاذ نماید.
همچنین در ورزش هایی مثل ژیمناستیک که استفاده از اسباب در آن نقش اساسی دارد و هرگونه عیب و نقص فنی در آنها می تواند به صدمات غیرقابل جبرانی منتهی شود، وظیفه مراقبتی داوران اقتضا می کند که در بازدید آنها حساسیت بیشتری نشان داده شود تا از وقوع حادثه در اثر نقص اسباب جلوگیری شود.
بازدید از وسایل شخصی (ورزشی) ورزشکاران:
یکی دیگر از وظایف داوران بازدید از وسایل شخصی (ورزشی) ورزشکاران است که بر طبق مقررات ورزشکاران ملزم به استفاده از آنها در مسابقات ورزشی می باشند و ورزشکاران نمی توانند بدون این وسایل در مسابقات شرکت نمایند.
وسایل شخصی در رشته های مختلف متفاوت است اما می توان به مواردی همچون دستکش، کفش، هوگو، ساق بند، کلاه ایمنی و … در رشته های مختلف اشاره نمود.
برای مثال طبق قوانین و مقررات فوتبال بازیکن نباید کفشی بپوشد که برای دیگران خطرساز باشد و پل های کفش باید از چرم یا لاستیک ساخته شده و نباید کمتر از ۷/۱۲ میلیمتر پهنا داشته باشد و به طور کلی ارتفاع استوک ها و پل ها بیش از ۱۹ میلیمتر نباشد.
طبق قوانین و مقررات داوری کبدی ورزشکاران نمی توانند از وسایلی استفاده کنند که برای خود یا بازیکنان خطر داشته باشد (از قبیل جواهرات). این قانون در رشته کشتی هم صدق می کند و کشتی گیران نمی توانند از وسایلی همجون ساعت و انگشتر در حین مسابقه استفاده نمایند.
ضمنا نمی توانند از زانوبندی که گیره های فلزی دارد استفاده نمایند در رشته ورزشی بوکس دستکش بوکس باید توسط داور بازرسی شود تا در آن اشیا غیرمجاز و فلزی جاسازی نشده باشد.
پس داور موظف است قبل از شروع مسابقه از وسایل ورزشکاران بازدید و ورزشکاران را از استفاده از وسایل غیرمجاز و ممنوعه منع سازد؛ زیرا که بی توجهی در بازدید از وسایل تقصیر محسوب می شود.
بازدید و بازرسی از بدن ورزشکار:
گاهی بازدید، از بدن خود ورزشکار است و می تواند شامل ناخن ها، روغنی بودن بدن، موها و … باشد.
برای مثال در رشته های کشتی و کبدی که رکن اصلی آنها درگیر شدن حریفان با یکدیگر است ناخن ها باید کوتاه باشد و همچنین بدن ورزشکار نباید روغنی و چرب باشد.
کارت بیمه ورزشی و کارت شناسایی ورزشکاران:
داوران می بایست کارت بیمه ورزشی و کارت شناسایی ورزشکاران را بررسی نمایند و بعد اجازه شروع مسابقه را به ورزشکاران بدهند.
این موارد بیشتر زمانی مشهود است که مسابقات در رده سنی مشخص از قبیل نونهالان و نوجوانان برگزار می گردد که با دقت نظر داوران از سوء استفاده افراد سودجو جلوگیری می شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشورت با متخصص این زمینه، میتوانید از خدمات مشاوره حقوقی بیمه سایت حقوقی بنیاد وکلا استفاده کنید.
رعایت مقررات ایمنی توسط داوران ورزشی:
بهتر است داوران قبل از شروع مسابقه مقررات ایمنی را رعایت نمایند تا عاملی برای کاهش حوادث ورزشی باشد. از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود.
بخاری گازی در فاصله نزدیک با زمین ورزش نباشد، مقررات ایمنی در سیم کشی های برق محل مسابقه رعایت شده باشد، اشیاء خطرناک، فلزات نوک تیز، مصالح ساختمانی در اطراف محل و زمین مسابقه نباشد و بعد از مطمئن شدن از حضور پزشک، مسابقه را شروع نمایند.
شرایط آب و هوایی در مسابقات:
ورزش هایی که در فضای باز انجام می شود همواره در معرض شرایط نامطلوب جوی قرار دارند؛ مثلا بارها شنیده ایم که صاعقه یا رعد و برق منجر به فوت فوتبالیستی شده است و یا تمرین در هوای بسیار گرم باعث گرمازدگی ورزشکار شده است و موارد دیگر مثل بارندگی های شدید، یخ زدگی زمین و سرمای بیش از حد که بارها منجر به بروز حوادث و خسارت به ورزشکاران شده است.
در بیشتر رشته های ورزشی که در فضای باز صورت می گیرد قوانین و اختیاراتی برای داوران در شرایط آب و هوایی مختلف پیش بینی شده است، چه خوب است داوران ما با رعایت و احتیاط بیشتر از بروز این گونه حوادث جلوگیری نمایند.
نظارت دقیق بر مسابقه و اجرای عادلانه قوانین:
در حین مسابقه داوران باید قوانین را بر اساس مقررات مدون آن رشته به اجرا در آورند و با ورزشکاران عادلانه و بی طرف رفتار نمایند.
برای مثال بر اساس قوانین بین المللی شنا سرداور باید قوانین و تصمیمات فینا را با قدرت اجرا نماید.
در قوانین رشته ورزشی کشتی و همچنین مقررات ویژه احتمالی که در هنگام سازماندهی برخی از مسابقات وضع می گردد را به انجام می رساند.
در رشته ورزش های باستانی و کشتی پهلوانی داور مسئول صحیح مبارزه می باشد که باید طبق مقررات اجرا نماید بر اساس قوانین بین المللی بسکتبال داوران بازی را طبق قوانین مربوطه اداره خواهند کرد.
در قوانین ورزشی واترپلو اشاره شده که کنترل مطلق بازی در دست داوران است.
جلوگیری از اجرای حرکات و فنون خطا:
در قوانین رشته های ورزشی مواردی را به معرفی حرکات و فنون خطا اختصاص داده اند و داوران می بایست در صورت مشاهده این حرکات و فنون سریعا از اجرای آنها جلوگیری نمایند.
داوران در شرایط مختلف می توانند با قطع بازی، جلوگیری از اجرای فن، اخطار، تذکر، امتیاز و امثال آن از اجرای فنون خطا جلوگیری نمایند زیرا که در صورت کوتاهی و بروز حادثه مسئول می باشند. به استناد قوانین بین المللی کشتی، کشتی گیران از موارد زیر ممنوع شده اند:
کشیدن مو، پیچاندن انگشتان، ضربه زدن، فشار دادن گلو، هل دادن، اجرای فن دوبل نلسون (در رده سنی نونهالان و نوجوانان)
وظایف داوران نسبت به ورزشکار مصدوم:
یکی از وظایف مهم داوران اقدام فوری نسبت به ورزشکاران مصدوم است و داوران می بایست در صورت ورود صدمه به ورزشکار در حین مسابقه شرایط تسهیل برای انجام کمک های اولیه را فراهم سازند و با قطع بازی و دعوت پزشک به ورزشکار مصدوم کمک نمایند.
این موضوع در رشته ورزش های باستانی و کشتی پهلوانی هم لازم الرعایه است. گاهی افراد سودجویی قصد فریب داوران را دارند که می تواند برای استراحت کردن و گاهی هم برای گرفتن امتیازی مثل گرفتن پنالتی در فوتبال و امثال آن تمارض به صدمه دیدن می نمایند و داوران می بایست با هوش و ذکاوت خود از سوء استفاده این افراد جلوگیری نمایند.
اما بهتر است اصل را بر صداقت ورزشکاران گذاشته و تمارض را مفروض ندانند و نسبت به ورزشکار مصدوم اقدامات لازم را انجام دهند و بعد از اطمینان از تمارض ورزشکار، طبق آیین نامه با ورزشکار خاطی برخورد نمایند.
مصلحت جامعه و نظم عمومی:
اگر داور تصور نماید ادامه مسابقه احتمال شورش را در بردارد باید به فوریت مسابقه را تعطیل نماید، زیرا که مصلحت جامعه و نظم عمومی مهمتر از یک مسابقه ورزشی است.
داوران می بایست در تعطیل نمودن رقابت های نامتعادل که امکان حادثه قابل پیش بینی است تردید به خود راه ندهند داوران می بایست اجازه ادامه بازی به بازیکنی که سوء نیت و قصد مجرمانه خود را عملا نشان داده است را ندهند.
ه- بررسی وظایف مربیان ورزشی از دیدگاه حقوق ورزش
صلاحیت در آموزش:
به کارگیری افراد فاقد صلاحیت خود یک بی احتیاطی و بی مبالاتی است، مدیران ورزشی بایستی در انتخاب مربیان واجد شرایط و با صلاحیت و دارای تخصص ، دقت کافی را داشته باشند؛ زیرا که اگر در اثر عدم صلاحیت مربی خساراتی به ورزشکاران حاصل گردد مسئول پیامدهای آنان خواهند بود بر این اساس شخص مربی باید از فدراسیون مربوطه آن رشته ورزشی دفترچه و یا حکم و یا کارت مربیگری داشته باشند.
اشخاصی وجود دارند که از نظر فنی و آموزشی مورد تایید می باشند اما به لحاظ این که سیستم اداری و قانونی دریافت جواز مربیگری را پشت سر نگذاشتند در صورت بروز حادثه همانند راننده بدون گواهی نامه مسئول می باشند.
حضور مستمر مربی در محل فعالیت های ورزشی:
یکی از مهم ترین عواملی که می تواند مانع از قوه به فعل در آمدن بسیاری از خطرها و حوادث ورزشی شود، عدم حضور و نظارت معلم ورزش و مربی در صحنه فعالیت ورزشی است، پس حضور فیزیکی و مستمر معلم یا مربی ضروری می باشد.
بنابراین مربیان هرگز نبایستی به هیچ بهانه ای محل ورزش و فعالیت تیم یا شاگردان خود را ترک نمایند و در صورت اضطرار و ترک ضروری محل باید جانشین واجد شرایط و صلاحیت دار به جای خود انتخاب نمایند ودر صورت نبود جانشین واجد شرایط و صلاحیت دار کلاس ورزشی را تعطیل نمایند.
کنترل و نظارت مربیان:
مربیان علاوه بر حضور مستمر در محل فعالیت های ورزشی باید از دقت و کنترل و نظارت غفلت نشوند بلکه باید با دقت تمام در همه لحظه ها توجه و مراقبت از ورزشکاران را زیر نظر داشته باشند و اگر در صورت عدم کنترل و نظارت دقیق حادثه ای محقق شود مسئول خواهند بود.
آگاهی از سلامت ورزشکاران:
یکی از وظایف مربیان نسبت به ورزشکاران احراز سلامتی ورزشکاران است و مربی موظف است قبل از آغاز هر گونه عملیات ورزشی از سلامتی ورزشکار اطمینان حاصل کند با توجه به این که معلم ورزش در این امر تخصص ندارد می تواند از ورزشکار برگه معاینه پزشکی تقاضا کند، در مواردی که ورزشکار به علت داشتن بیماری یا انجام عمل جراحی آمادگی لازم را برای آن رشته ورزشی ندارد باید او را از شرکت در تمرین و مسابقه منع نمایند.
هم چنین بهتر است از ورزشکارانی که دچار حادثه شده بودند بعد از بهبودی و بازگشت مجدد آن ها به صحنه رقابت و ورزش برگه معاینه پزشک مبنی بر سلامت آنان دریافت گردد.
بازدید و بررسی وسایل ورزشی:
در اکثریت رشته های ورزشی، ورزشکار ملزم به استفاده از وسایل ورزشی است که به موجب مقررات مربوطه تعیین گردیده است، ناقص بودن، نامرغوب بودن و یا غیر مجاز بودن این وسایل ممکن است موجب صدمه به ورزشکار شود که در این صورت مربیان و معلمین ورزشی مسئول خواهند بود؛ زیرا که از وظایف اصلی و مهم مربیان و معلمین ورزشی بازدید و بازرسی وسایل ورزشی قبل از عملیات ورزشی است و زمانی باید اجازه استفاده را صادر نمایند که از سلامت و ایمنی آن ها اطمینان کامل حاصل کرده باشد.
در ورزش هایی مثل ژیمناستیک که استفاده از اسباب در آن نقش اساسی دارد و هر گونه عیب و نقص فنی در آن ها می تواند به صدمات غیر قابل جبرانی منتهی شود وظیفه مراقبتی معلم ورزش یا مربی اقتضا دارد که در بازدید آن ها حساسیت بیشتری نشان داده شود تا از وقوع حادثه در اثر نقص اسباب جلوگیری شود.
شناخت قابلیت ها توسط مربیان:
مربیان به دلیل گذراندن دوره های مختلف تخصصی و با کسب تجارب کافی و مجوزهای رسمی دارای قدرت تشخیص به منظور شناسـایـی تـوان ورزشکاران می باشد بنابراین وظیفه شناخت قابلیت ها بر عهده اوست، مقصود از قابلیت های ورزشکار شناسایی قدرت بدنی، مهارت های فنی، تجربه و کسوت، فیزیک بدن ورزشکار از قبیل وزن، قد، سن و …. او در فعالیت های ورزشی است در صورت عدم رعایت موارد فوق مربی و معلم ورزشی مسئول خواهد بود.
مثلا در رشته ورزش تکواندو، اگر مربی یک تکواندوکار سنگین وزن و با تجربه را با یک تکواندوکار مبتدی و سبک تر برای تمرین با هم مشخص نماید در صورت بروز صدمه و خسارت مربی پاسخ گو می باشد.
آشنایی مربی با کمک های اولیه:
گاهی صدمه های وارده به ورزشکاران از شدت زیادی برخوردار نیست که به آن خطر جانی بگویند مانند در رفتگی و شکستگی ها که می تواند در رشته های رزمی و کشتی به وجود آید.
در این شرایط مربی مکلف است به ورزشکار مصدوم کمک کند که معمولا به صورت کمک های اولیه اعمال می شود پس مربیان ورزشی باید از کمک های اولیه آگاهی کافی داشته باشند تا در صورت بروز حادثه بتوانند نقش مثبتی را ایفا نمایند.
هم چنین خودداری و تجاوز از کمک های اولیه می تواند موجبات مسئولیت های قانونی را برای معلم و مربی ورزش فراهم سازد برای مثال اجازه بازگشت به بازی برای بازیکنی که از ناحیه سر مجروح گردیده است نمونه ای از خودداری از کمک های اولیه توسط مربی می باشد.
برای تجاوز از کمک های اولیه می توان به حمل ورزشکار مصدوم اشاره نمود ، حمل ورزشکار مصدوم یک موضوع بسیار مهم است و بی تـوجهـی به این امر می تواند نتایجی نامطلوب را به بار آورد بارها مشاهده شده افرادی که از ستون فقرات آسیب دیده اند و حمل اشتباه آنان باعث تشدید مصدومیت آن ها گردیده است.
تعداد ورزشکاران:
تعداد بیش از حد متعارف ورزشکاران در یک دوره یا یک کلاس مسئله مهمی می باشد که باید مورد توجه مربیان قرار گیرد .
در این حالت موضـوع نظارت ومراقبت کم رنگ تر می شود و درصد وقوع حادثه افزایش پیدا می کند، تعداد ورزشکاران با توجه به رشته ورزشی و مکان ورزشی و تعداد مربیان متفاوت است و مربی می تواند با رعایت استانداردها از وقوع حادثه جلوگیری و یا حداقل درصد آن را کاهش دهد.
در رشته ورزشی کشتی در یک تشک استاندارد و یک مربی تعداد ورزشکاران می بایست بین ۳۰ الی ۴۰ نفر باشند و هم چنین در رشته ورزشی شنا بر اساس ماده ۶۴ آیین نامه اجرایی فـدراسـیون نـجات غریـق، در استخری با ابعاد (۸ × ۱۵) و تعداد (۵۰) شناگر، (۲) منجی ضروری می باشد.
شرایط آب و هوا:
ورزش هایی که در فضای باز انجام می شود همواره در معرض شرایط نامطلوب جوی قرار دارند.
مثلا بارها شنیده ایم که صاعقه یا رعد و برق منجر به فوت فوتبالیستی شده است و یا تمرین در هوای بسیار گرم باعث گرمازدگی ورزشکار شده است و موارد دیگر مثل بارندگی های شدید، سرمای بیش از حد که بارها منجر به بروز حوادث و خسارت به ورزشکاران شده است.
باید گفت از نظر حقوقی درج یا عدم درج ضرورت توجه به شرایط جوی در مقررات ورزش ها تاثیری در مسئولیت قانونی مربی که حادثه در نتیجه بی توجهی او به شرایط جوی نامساعد ایجاد گردیده است نخواهد داشت؛ زیرا توجه به حوادث قابل پیش بینی تکلیفی است که بر عهده هر مربی یا معلم ورزشی گذارده شده است اما چه خوب است مربیان عزیز ما با رعایت و احتیاط بیش از این گونه حوادث جلوگیری نمایند.
وظایف مربیان بعد از وقوع حادثه ورزشی:
بعد از وقوع حادثه برای ورزشکار اولین وظیفه مربی کمک به ورزشکار مصدوم است به استناد ماده واحده قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین و دفع مخاطرات جانی مصوب ۱۳۵۴ که می گوید:
« ماده واحده – هر کس شخص یا اشخاصی را در معرض خطر جانی مشاهده کند و بتواند با اقدام فوری خود یا کمک طلبیدن از دیگران یا اعلام فوری به مراجع یا مقامات صلاحیت دار از وقوع خطر یا تشدید نتیجه آن جلوگیری کند بدون این که با این اقدام خطری متوجه خود او یا دیگران شود و با وجود اسـتمداد یـا دلالت اوضاع و احوال بر ضرورت کمک از اقدام به این امر خودداری نماید به حبس جنحه ای تا یک سال و یا جزای نقدی تا پنجاه هزار ریال محکوم خواهد شد.
حال به تحلیل حقوقی این ماده می پردازیم:
- این ماده مختص به ورزشکاران نیست بلکه یک ماده عمومی است و مشمول همه انسان ها در کشور ایران می شود.
- قانون گذار در این ماده سعی بر آن داشته که با بی تفاوتی افراد مبارزه کند و آن ها را موظف به کمک کردن کند.
- در این ماده مسئولیت بر عهده شخصی است که خود در وقوع حادثه هیچ نقشی ندارد.
- به دلیل این که خطر از نوع جانی است فوریت در آن شرط است.
- لازمه مسئولیت کیفری فقط با دیدن صحنه محقق می شود.
- اگر مصدومی به مراکز درمانی منتقل شود و مسئولان آن مرکز به هر علتی از پذیرش خودداری نمایند مجرم محسوب می گردند.
- اما کسانی که بر حسب وظیفه یا قانون مکلف به کمک بوده اند و از این امر خودداری نمایند مجازاتشان تشدید می شود؛ مثلا غریق نجات وظیفه نجات شناگری را دارد که در حال غرق شدن می باشد.
معلم ورزش و مربی بر حسب وظیفه و قانون موظف به مراقبت از ورزشکار و کمک به او در صورت مصدومیت می باشد و بیش از همه از این قشر انتظار کمک به ورزشکاران مصدومی می رود که تحت نظر آن ها قرار دارند و بدیهی است که قصور آن ها در انجام این تکلیف اخلاقی و قانونی مستلزم واکنش های شدیدتری نسبت به سایرین خواهد بود.
با سلام.
در صورتیکه حادثه ورزشی در میط کار رخ دهد آیا این مورد جزء حوادث شغلی محسوب می شود؟