در دنیای امروزی گاها مبانی اختلاف به قدری جدی است که لازم است شخص بی‌طرفی در تشخیص حقوق و تکالیف طرفین اظهارنظر کند؛ به این منظور یکی از طرفین اختلاف، موضوع اختلاف را به مرجع رسیدگی کننده ارجاع می‌کند که این فرایند را اقامه دعوی می‌نامند.
برای اقامه دعوی ابتدا لازم است:
- نوع دعوی را مشخص کنید.
دعاوی در یک دسته بندی کلی به دو نوع حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند.
دعاوی کیفری با یک جرم مرتبط هستند؛ خیانت در امانت، کلاهبرداری، جعل، قتل، ضرب و شتم و تخریب اموال از جمله دعاوی کیفری هستند.
مطالبه‌ی خسارت، الزام به تنظیم سند رسمی املاک، مطالبه‌ی اجرت‌المثل املاک و مطالبه‌ی اجاره‌بها از جمله دعاوی حقوقی هستند.
گاهی بعضی از خواسته‌ها ماهیتی دوگانه دارند، بدین صورت که هم می‌توانند موضوع دعوی کیفری قرار بگیرند و هم حقوقی؛ ترک انفاق (عدم پرداخت نفقه توسط زوج) و چک بی‌محل از جمله مهم‌ترین این موارد هستند.
- مرجع صالح برای رسیدگی به دعوی را شناسایی کنید.
مراجع گوناگونی جهت رسیدگی به دعاوی وجود دارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: دادگاه حقوقی، دادگاه کیفری، شورای حل اختلاف.
دادگاه‌های کیفری، مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی کیفری هستند اما در خصوص دعاوی حقوقی دو مرجع صالح وجود دارد؛ یکی دادگاه حقوقی و دیگری شورای حل اختلاف.
شورای حل اختلاف فعلا صلاحیت رسیدگی به آن دسته از دعاوی را دارد که ارزش موضوع آن کمتر از ۲۰ میلیون تومان است، هم‌چنین دعاوی مربوط به تخلیه‌ی عین مستاجره (تخلیه‌ی اماکن مورد اجاره)، تعدیل اجاره‌بها، انحصار وراثت، و دعاوی مربوط به استرداد جهیزیه در صلاحیت این شوراست.
- محل دادگاه صالح را تعیین نمایید.
تعیین محل دادگاه صالح، در اصطلاح حقوقی صلاحیت محلی نام دارد.
در دعاوی کیفری، اصولا دادسرای محلی که جرم در آن به وقوع پیوسته، صالح برای رسیدگی است.
دعاوی حقوقی اعم از آن‌که در دادگاه یا شورای حل اختلاف قابل طرح باشند، باید اصولا در محلی که طرف دعوی (خوانده) در آن سکونت (اقامت) دارد، طرح شود.
در خصوص اختلافات ناشی از قراردادها علاوه بر مورد فوق، می‌توان به دادگاه محل امضای قرارداد یا اجرای آن نیز مراجعه کرد؛ در خصوص خانه و زمین (اموال غیرمنقول) به دادگاه محل مال هم می‌توان مراجعه کرد.
- دادخواست یا شکواییه‌ی خود را تنظیم و تقدیم کنید.
در دعاوی کیفری شکواییه خود را شخصا یا توسط وکیل دادگستری به همراه مدارک به دفتر خدمات قضایی تقدیم کنید.
در خصوص دعاوی حقوقی در صلاحیت دادگاه و شورای حل اختلاف ،دادخواست به همراه مدارک باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک تقدیم شود.
در خصوص دفاتر خدمات قضایی به دو طریق می‌توان عمل کرد:
نخست؛ می‌توان با مراجعه به درگاه www.adliran.ir مشخصات خواهان، خوانده، موضوع دعوی، دادخواست و مدارک را شخصا ثبت و کد رهگیری دریافت کنید.
سپس با در دست داشتن کد مذکور به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید تا ثبت نهایی دادخواست و پرداخت هزینه‌ها انجام شود.
دوم؛ می‌توان از ابتدا به همراه مدارک (از جمله رونوشت کارت ملی- نشانی- نام و نام خانواگی و نشانی طرف مقابل یا خوانده) و دادخواست به دفاتر مراجعه کرد تا مسئولین مربوطه مراتب ثبت دادخواست را از ابتدا تا انتها انجام دهند.
لازم است دادخواست را شخصا یا به وسیله‌ی وکیل دادگستری به دفاتر خدمات قضایی ارائه دهید.
