زمانی که فردی جرمی را مرتکب می شود در واقع مسئول عمل خود است و بر طبق قانون هر فعل یا ترک فعلی که بر طبق قانون جرم است دارای مجازات است و فرد نباید مرتکب شود و در صورت ارتکاب براساس قانون مجازات می شود.
اما گاهی برخی افراد فاقد مسئولیت کیفری هستند به عبارت دیگر در واقع وجود برخی خصوصیت ها، از موانع مسئولیت کیفری است مانند افراد محجور مانند: صغیر، دیوانه، مستی و خواب الودگی و غیره که اگر فرد مرتکب دارای هر یک از این موارد باشد یا موجب توقف دادرسی یا توقف از اجرای حکم یا تخفیف مجازات وی شود.
اما با توجه به این موضوع که ممکن است فردی در سلامت عقلی کامل باشد اما در هر مرحله از پروسه دادرسی دیوانه یا مجنون بشود، در این صورت قانونگذار در خصوص تصمیماتی که باید در هر مرحله از مراحل دادرسی که در هنگام بروز جنون اتخاذ شود مواردی را بیان کرده است.
به همین دلیل در این مقاله به بررسی جنون پس از صدور حکم قطعی و جنون حین اجرای مجازات می پردازیم.
تاثیر جنون مرتکب پس از صدور حکم قطعی
جنون پس از صدور حکم قطعی، بروز جنون پس از صدور حکم قطعی را در چند مورد می توان تقسیم بندی کرد که عبارتند از:
- جنون پس از صدور حکم قطعی در جرایم مستوجب حد که در این صورت حد ساقط نمی شود.
براساس تبصره ۱ ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی اینگونه بیان می کند: هر گاه مرتکب یکی از جرایم مستوجب حد بعد از صدور حکم قطعی دچار جنون شود حد ساقط نمی شود.
- جنون پس از صدور حکم قطعی اگر بیماری روانی پس از صدور حکم قطعی که اجرای مجازات موجب تشدید بیماری یا تاخیر در بهبودی شود برطبق ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری قاضی اجرای مجازات با کسب نظر از پزشکی قانونی تا زمان بهبودی اجرای مجازات را به تعویق می اندازد.
- جنون پس از صدور حکم قطعی موجب بروز بیماری روانی در محکوم علیه جرایم تعزیری که امیدی به بهبود او نباشد، بر اساس ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری: قاضی اجرای مجازات پس از احراز بیماری محکوم علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات با ذکر دلیل پرونده را برای تبدیل پرونده را برای تبدیل مجازات مناسب دیگر با درنظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادرکننده رای قطعی ارسال می کند.
- جنون پس از صدور حکم قطعی اگر بروز جنون پس از صدور حکم قطعی در جرایم مستوجب تعزیر، تا زمان افاقه اجرای حکم به تعویق می افتد؛ مجازت های مالی از اموال محکوم علیه وصول می شوند.
در همین خصوص ماده ۵۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می کند : اگر مرتکب به موجب حکم قطعی دادگاه محکوم به جرم تعزیری شود ولی بعد از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود تا زمان افاقه اجرای حکم به تعویق می افتد، مگر در مورد مجازات های مالی که از اموال فرد محکوم وصول می شود.
- در حبس یا بازداشت بدل از جزای نقدی محکوم در بیمارستان روانی یا مکان مناسب دیگری نگهداری می شود و این ایام جزء مدت محکومیت محاسبه می شود.
تبصره ماده ۵۰۳ قانون آیین دادرسی کیفری: محکوم به حبس یا کسی که به علت عدم پرداخت جزای نقدی در حبس به سر می برد در صورت جنون تا بهبود در بیمارستان روانی یا مکان مناسب دیگری نگهداری می شود.
این ایام جز مدت محکومیت وی محاسبه می شود.
جنون حین اجرای مجازات
اگر جنون در حین اجرای مجازات اتفاق بی افتد و همچنین اگر تعویق فوریت داشته باشد، قاضی اجرای مجازات ضمن دستور توقف اجرای حکم مجازات را به تعویق می اندازد (تبصره ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری: هرگاه حین اجرای مجازات، بیماری حادث شود و تعویق اجرای مجازات فوریت داشته باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، ضمن صدور دستور توقف اجرای آن، طبق مقررات این ماده اقدام می کند).
اگر امیدی به بهبود نباشد قاضی اجرای مجازات پس از احراز بیماری محکوم علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات با ذکر دلیل پرونده را برای تبدیل مجازات مناسب دیگر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادر کننده رای قطعی ارسال می کند.
(ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری: هرگاه محکوم علیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد و اجرای مجازات موجب تشدید بیماری و یا تاخیر در بهبودی وی شود، قاضی اجرای احکام کیفری با کسب نظر پزشکی قانونی تا زمان بهبودی، اجرای مجازات را به تعویق می اندازد.
چنانچه در جرائم تعزیری امیدی به بهبودی بیمار نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری، پس از احراز بیماری محکوم علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات، با ذکر دلیل، پرونده را برای تبدیل به مجازات مناسب دیگر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادر کننده رای قطعی ارسال می کند).
