در ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، مجموعه ای از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا توسط دادگاه مورد پیش بینی قرار گرفته است که یکی از مهم ترین این ایرادات، ایراد عدم احراز سمت می باشد.
به طور کلی می توان گفت تمامی اشخاصی که در فرایند رسیدگی به دعوا دخالت دارند، اعم از خواهان دعوا، خوانده دعوا، وکلا یا نمایندگان قانونی آنها، باید سمت خود را ضمن دادخواست مشخص کرده باشند؛ به ویژه در صورتی که شخصی به نمایندگی از دیگری در فرایند رسیدگی به دعوا مشارکت دارد، باید سمت خود را در تنظیم دادخواست مشخص کرده باشد و مدارک اثبات کننده سمت خودش را نیز ضمیمه دادخواست نموده و به دادگاه تقدیم نماید.
در غیر این صورت ، طرف مقابل می تواند به دلیل محرز نبودن سمت شخصی که به نمایندگی از دیگری در دادگاه حضور پیدا کرده است ایراد وارد نماید که این ایراد، تحت عنوان "ایراد عدم احراز سمت" شناخته می شود.
به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم پس از توضیح احراز سمت نماینده، به بررسی ایراد عدم احراز سمت در دادگاه پرداخته و مهلت طرح ایراد عدم احراز سمت را مورد بررسی قرار دهیم.
احراز سمت نماینده
لزوم احراز سمت خواهان، خوانده و وکیل در دادگاه به این دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است که اصولا هر شخصی فقط برای خودش می تواند در دادگاه اقامه دعوا کرده و به دعوای طرح شده بر علیه خودش پاسخ بدهد.
لذا نمی توان بدون داشتن سمت مشخص از طرف شخص دیگری به دادگاه دادخواست داده و یا به دفاع از وی پرداخت؛ مگر اینکه به موجب سند و مدرکی سمت نمایندگی از وی را داشته باشد.
احراز سمت دادخواست دهنده در ماده ۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده است که " اگر دادخواست توسط ولی قهری، قیم و یا نماینده قانونی تقدیم شده باشد، باید سندی که اثبات کننده سمت دادخواست دهنده است نیز ضمیمه دادخواست شود".
علاوه بر این لزوم احراز سمت شخصی که به نمایندگی از خوانده در دادگاه حضور یافته است نیز در ماده ۸۵ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده است که به موجب آن: "خواهان حق دارد نسبت به کسی که به عنوان وکالت یا ولایت یا قیمومت یا وصایت پاسخ دعوا را داده است، در صورتی که سمت او محرز نباشد، اعتراض نماید".
لزوم احراز سمت وکیل که به نمایندگی از خواهان یا خوانده دعوایی را در دادگاه طرح نموده و یا به دفاع در مقابل دعوا پرداخته است نیز ضمن تبصره بند ۱ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده است که به موجب آن: "در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل نیز باید درج گردد".
ایراد عدم احراز سمت در دادگاه
یکی از نکات مهم و ضروری در خصوص نحوه تنظیم دادخواست آن است که سمت شخصی که به نمایندگی از طرفین دعوا در دادگاه حضور یافته است، باید ضمن دادخواست مشخص شود و مدارک اثبات کننده آن نیز پیوست دادخواست شوند.
به عنوان مثال قیم، ولی قهری، وصی یا وکیل باید سمت خود را برای دادگاه تعیین نمایند؛ در غیر این صورت ، اگر سمت شخص نماینده برای دادگاه محرز نباشد، طرف مقابل می تواند به این موضوع اعتراض کند که به این اعتراض، "ایراد عدم احراز سمت" گفته می شود.
ایراد عدم احراز سمت به موجب بند پنجم از ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی تحت عنوان یکی از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا در دادگاه مورد پیش بینی قرار گرفته است که به موجب این ماده:
"کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده؛ از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومیت، سمت او محرز نباشد".
لذا اگر قیم به نمایندگی از شخص محجور دعوایی را در دادگاه اقامه کرده اما مدرک اثبات کننده قیمومت خود را ضمیمه دادخواست نکند، خوانده دعوا می تواند ایراد عدم احراز سمت را طرح کند؛ یا اینکه وکیل به وکالت خود از جانب یکی از طرفین دعوا در دادخواست اشاره ای ننموده و یا برگه وکالت نامه را ضمیمه دادخواست نکرده باشد، طرف مقابل می تواند ایراد عدم احراز سمت را برای دادگاه مطرح کند.
مهلت طرح ایراد عدم احراز سمت
همانگونه که در قسمت قبل بررسی شد ، ایراد عدم احراز سمت خواهان، خوانده و وکیل، از جمله ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا در دادگاه می باشد؛ به همین دلیل هم احکام مربوط به ایراد عدم احراز سمت نماینده ضمن همین مبحث مورد بررسی قرار گرفته است که یکی از مهم ترین نکات آن، مهلت زمانی طرح ایراد عدم احراز سمت در دادگاه می باشد که به موجب ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی تمامی ایرادات و اعتراضات از جمله ایراد عدم احراز سمت باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید؛ مگر این که سبب ایراد متعاقبا حادث شود.
لذا زمان طرح ایراد عدم احراز سمت، اصولا تا پایان اولین جلسه دادرسی است؛ مگر اینکه ایراد عدم احراز سمت بعدا به وجود آید که در این صورت ، می تواند بعدا نیز این ایراد را مطرح نمود.
