از «عهد عتیق» تا امروز، این دستور آسمانی تکرار شده است: «کسی که مورد جنایت قرار می‌گیرد، حق دارد عین همان جنایت را به جانی وارد کند.»
این حکم در قرآن با عنوان «قصاص» تجویز شده است یعنی «قتلی که در پی قتل دیگر آمده».
سوای «قتل در پی قتلی دیگر»، اعدام هم در قرآن به عنوان مجازات جرایمی از جمله «محاربه و افساد فی‌الارض» تجویز شده است.
قوانین کیفری ایران به استناد آیات و روایات، اعدام را مجازات عناوین مجرمانه‌ای غیر از قتل نفس قرار داده است: زنای به عنف، سرقت مسلحانه، حمل و توزیع مقدار معینی از مواد مخدر و محاربه و افساد فی الارض که با توجه به قانون می‌تواند به طیفی از جرایم از زورگیری و جرایم خشن گرفته تا نشر اکاذیب و جرایم اقتصادی تعلق گیرد.
برای اعدام قاتل باید دیه داد، قتل يکي از گناهان کبيره محسوب مي‌شود و در شرع حرام شناخته شده و مرتکبان آن مستوجب مجازات هستند.
در عين حال صاحبان خون يا اوليا دم به عفو و بخشش نيز سفارش شده‌اند.
قتل عمد موجب قصاص است ولي با رضايت ولي دم، قاتل قصاص نمي‌شود و با موافقت قاتل قصاص تبديل به ديه و حبس مي‌شود.
در این مقاله به بررسی هزینه اعدام قاتل یا موارد پرداخت تفاضل دیه می پردازیم.
هزینه اعدام قاتل چیست؟
برای پاسخ به این سوال که هزینه اعدام قاتل چیست؟ باید گفت علی الاصول عبارت قانونی تحت این عنوان وجود ندارد، بلکه در قانون مجازات اسلامی از عبارت فاضل دیه یا تفاضل دیه استفاده می شود.
زمانی که فرد اقدام به کشتن دیگری کند و دیه فرد مقتول کمتر از قاتل باشد خانواده مقتول یا اولیاء دم می توانند قصاص مرتکب را از مقام قضایی بخواهند.
ولی گاها مواردی وجود دارد که ولی دم باید مقداری وجه تحت عنوان دیه به قاتل بپردازند تا امکان قصاص او فراهم گردد که این موارد در قانون استثنا است و علی الاصول قصاص نفس حق اولیای دم مقتول است بدون پرداخت وجه یا دیه ای.
به عنوان مثال اگر مردی همسر خودش را بکشد چون دیه مرد دو برابر زن است خانواده مقتول باید نصف دیه قاتل را به او بپردازند تا بتوانند قاتل را قصاص نمایند.
لازم به ذکر است ولی دم همان ورثه مقتول هستند یعنی کسانی که از مقتول ارث می برند بجز، زوج و زوجه.
نکته قابل توجه این که مقدار دیه و تعیین نرخ دیه هر سال توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می شود و مقدار دیه در ماه های حرام (رجب ذی القعده و ذی الحجه و محرم) به مقدار یک سوم ارزش کل دیه که هر سال مقرر می شود افزایش می یابد.
موارد پرداخت تفاضل دیه
مجازات قتل عمد بر طبق قانون قصاص می باشد، مگر در موارد سقوط قصاص که عبارتند از: گذشت ولی دم و گذشت مقتول و یا فوت قاتل که مجازات قصاص ساقط می شود.
اما گاهی ولی دم یا اولیای دم با مرتکب یا قاتل مصالحه می کنند که در برابر دریافت وجه یا مال و یا دیه از قصاص گذشت کنند، ولی در شرایطی که اولیای دم راضی به مصالحه یا گذشت نمی شوند و می خواهند قاتل را قصاص کنند ممکن است مجبور به پرداخت تفاضل دیه شوند.
فاضل دیه یا تفاضل دیه در واقع مابالتفاوت مبلغ دیه مقتول با قاتل است که از سوی ولی دم در مواردی که قصاص قاتل را می خواهند پرداخت می گردد که مواردی که فاضل دیه باید پرداخت شود، در ذیل بیان شده است:
- اولین موردی که باید تفاضل دیه به اولیای دم پرداخت گردد، بر طبق ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی زمانی است که دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.
به عبارت دیگر دیه زن نصف مرد می باشد.
بر همین اساس می توان گفت زمانی که مردی زنی را به قتل برساند، باید ولی دم مبلغی را تحت عنوان تفاضل دیه بپردازد تا قاتل مرد قصاص گردد.
- مصادق دوم که باید اولیای دم تفاضل دیه را بپردازند زمانی است که دو نفر اقدام به قتل یک نفر کنند و میزان تقصیر یکسان باشد و مجازات قاتلین قصاص باشد اولیای دم باید تفاضل دیه را بپردازند.
- مورد سوم در پرداخت فاضل دیه زمانی است که برخی اولیا دم یا صاحبان حق قصاص خواهان دیه باشند و یا از قصاص گذشت کرده باشند.
بعضی از اولیای دم که خواهان قصاص هستند باید ابتدا سهم دیه دیگران را در صورتی گذشت آنان به مرتکب و در صورتی که درخواست دیه کرده باشند به خود آنان بپردازد.
