قراردادها انواع مختلفی دارند؛ مثل عقد معین و عقد نامعین، عقد معوض و عقد مجانی و عقد لازم و عقد جایز.
در همه انواع قراردادها، افراد بر حسب نیازهایشان اقدام به بستن عقود با موضوعات مختلفی می کنند و به همین دلیل، در قراردادها مسائل مختلفی مطرح می شود که این مسائل می تواند نیاز مالی، نیاز به خرید و فروش، نیاز به انجام کاری توسط فرد دیگر و … باشد.
با توجه به اینکه موضوع قرارداد، نوع آن را مشخص می کند، از این رو دانستن اینکه برای چه موضوعی قرارداد می بندیم مهم است.
قراردادی که در آن صحبت از اجاره و قرض یک مال است با قراردادی که برای نقاشی کردن ساختمان یا کشیدن نقاشی بسته می شود متفاوت است.
از این رو در این مقاله به بررسی مفهوم عقد تملیکی، عقد عهدی و تفاوت عقد تملیکی و عهدی می پردازیم.
عقد تملیکی چیست؟
تملیک از مالکیت می آید و به معنای صاحب شدن چیزی است.
عقدی که نتیجه آن انتقال مالکیت از یک نفر به نفر دیگر باشد، یک عقد تملیکی است.
بارزترین نمونه عقد تملیکی، عقد بیع یا خرید و فروش است که در قانون مدنی، عقد بیع به این صورت تعریف شده است:
" تملیک عین است به عوض معلوم."؛ یعنی خریدار در عوض پرداخت مال یا هزینه ای مشخص و معلوم، مالک مورد معامله می شود، مثل خرید فروش خانه که خریدار با پرداخت مقدار مشخصی پول، مالک خانه می شود.
البته منظور از مالکیت، یک مالکیت دائمی نیست و ممکن است در قرارداد، مالکیت موقت در نظر گرفته شود.
برای مثال عقد اجاره و عقد قرض هم عقد تملیکی هستند.
مستاجر در مدتی که خانه را اجاره کرده است در حکم مالک خانه است؛ چون خانه طبق قرارداد اجاره در تصرف اوست.
بنابراین، در مجموع می توان گفت هر عقدی که نتیجه اصلی و مستقیم آن، مالک شدن و تملیک مال باشد، نوعی عقد تملیکی است.
عقد عهدی چیست؟
عقد عهدی، عقدی است که در آنها تعهد و الزام وجود دارد.
این تعهد می تواند برای دو طرف قرارداد باشد و یا اینکه تنها یک طرف قرارداد متعهد باشد.
در واقع عقد عهدی، عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد یا هر دو ملزم به انجام کاری می شوند که البته این تعهد می تواند مالی یا غیر مالی باشد.
برای مثال در عقد وکالت، وکیل متعهد می شود که در مقابل دریافت حق الزحمه، مورد وکالت را انجام دهد یا فردی به واسطه صدور چک، متعهد به پرداخت وجه آن می شود، نمونه های دیگر عقد عهدی شامل عقد کفالت، عقد عاریه، عقد ضمانت، حواله مزارعه و مساقات است.
همچنین وعده نکاح و قول به ازدواج هم می تواند در زمره عقود عهدی قرار گیرد.
تفاوت عقد تملیکی و عقد عهدی
موضوع تعهد:
اولین تفاوت عقد تملیکی و عهدی در موضوع تعهد است.
گفتیم که موضوع تعهد در یک عقد تملیکی، انتقال مالکیت است؛ در حالیکه موضوع تعهد در عقد عهدی انجام دادن یک کار است.
نحوه درخواست انجام تعهد:
مورد دیگر تفاوت عقد تملیکی و عقد عهدی مربوط به زمانی است که متعهد به تعهد خود عمل نکند؛ علت این تفاوت این است که موضوع تعهد در این دو عقد با هم متفاوت است.
در عقد تملیکی چون یک مال وجود دارد نحوه مطالبه بنا به مورد می تواند متفاوت با یک عقد عهدی باشد.
