قبل از شروع برای اینکه بدانید «تامین دلیل» چه موقع لازم است مثالهای چندی برای شما میزنیم:
- مثال اول: بر یک شخصی حقی داری مثلا ساعت خود را نزد او امانت گذارده و رسید نگرفته اید و اشخاصی از وجود این حق مطلعند ولی شما احتمال میدهید در موقع مطالبه این حق یا طرح دعوی، باین اشخاص یعنی مطلعین از موضوع، دسترسی پیدا نکنید یا نتوانید به موقع از اطلاعات آنها استفاده کنید.
(مثلا این اشخاص در آن موقع به مسافرت رفته یا محل اقامت خود را تغییر داده باشند یا احیانا طرف شما آنها را فریب دهد و از شهادت دادن منصرف نماید…)
- مثال دوم: اتومبیلی با اتومبیل شما تصادم و خسارت وارد کرده است.طرف شما حاضر به پرداخت خسارت نیست.
در این موقع میخواهید که خسارت وارده به اتومبیل شما از طریق رسمی «برآورد»شود تا اگر خواستید از طریق شکایت، خسارت را وصول کنید در موقع محاکمه، خسارت وارده بر شما معلوم باشد.
(این نکته را متوجه باشید که در مورد تصادف اتومبیل در صورتیکه مقصر حاضر به پرداخت خسارت وارده باتومبیل شما نشود، ناچارید دعوای حقوقی اقامه کنید.
و در اینصورت احتمال دارد نظریه متخصص شهربانی که معمولا در مورد تصادفات اظهارنظر فنی میکنند بعلت اینکه کارشناس رسمی دادگستری «در رشته برآورد خسارت» نمیباشند، مورد ایراد طرف واقع و دادگاه هم این نظریه را کافی نداند.
آنوقت با نبودن دلیل بر میزان خسارت وارده کار محاکمه شما مشکل میشود و حتی شاید به نتیجه مطلوب نرسد؛ چراکه هنگام محاکمه، دیگر ماشین شما تعمیر شده و آثار خسارت واضح نیست تا میزان آن به سادگی برآورد شود.
دادگاه اختیار دارد تامین دلیل را به عهده دادرس علی البدل دادگاه یا مدیر دفتر بگذارد ولی برای این کار معمولا مدیر دفترها مامور میشوند.
- مثال سوم: شخصی با اتومبیل یا وسیله دیگری بطور غیرعمد «در» ویترین مغازه شما را شکسته است.
اگر شما دست از کار و کاسبی کشیده و مغازه را بهمین حال گذارده و همان ساعت بدادگاه شکایت کنید و منتظر باشید دادگاه حکم صادر کند و طرف شما را به ترمیم و تعمیر «در» و ویترین مغازه محکوم نماید.
این انتظاری است بیجا، زیرا اولا دادگاه بدون رسیدگی کامل و باین سرعت نمیتواند حکم صادر نماید.
ثانیا در موقع رسیدگی دادگاه بعلت نداشتن دلیل و وسائل کار، مشتریان خود را از دست میدهید.
ثالثا در موقع رسیدگی دادگاه بعلت نداشتن دلیل محکمه پسند و گذشت زمان، اثبات قضیه و برآورد خسارت برای شما و دادگاه مشکل خواهد بود.
- مثال چهارم: از یک تاجر یا شرکت تجارتی بموجب دفاتر حسابش طلبی دارید و احتمال میدهید این تاجر درصدد از بین بردن یا مخدوش نمودن دفاتر و یا حساب سازی باشد و میخواهید قبل از عملی شدن نقشه آن تاجر یا شرکت، دلائل حقانیت شما محفوظ بماند و امثال آنها.
در کلیه این موارد بهترین راه محفوظ داشتن دلیل از طریق «تامین دلیل» میباشد.
مثلا در مورد مثال سوم یعنی خرابی مغازه میتوانید از قبل از طرح دعوی و شکاست با تقدیم دادخواست «تامین دلیل»از دادگاه بخواهید فوری ماموری ) کارشناس رسمی دادگستری (بفرستد تا اولا از نزدیک خرابی مغازه را مشاهده و تازگی عمل و اینکه به چه وسیله و از طرف چه شخصی این خرابی ایجاد شده و همچنین اطلاعات مطلعین محلی را در صورت مجلس «تامین دلیل» منعکس نماید و ثانیا بوسیله کارشناس رسمی میزان خسارت وارده و مخارجی که برای تعمیر مغازه لازم است برآورد و نظریه کارشناس را در صورت مجلس قید نماید.
این صورت مجلس در پرونده امر در بایگانی دادگاه بخش محل ضبط و نگاهداری میشود و هروقت شما بخواهید میتوانید از آن استفاده نمائید.
در این صورت شما میتوانید قبل از طرح دعوی مغازه را تعمیر نموده و بعدا هروقت بخواهید با استفاده از صورت مجلس «تامین دلیل» علیه شخصی که به مغازه شما خسارت وارد آورده شکایت کنید و مخارجی که برای اصلاح خسارت وارده طبق نظریه کارشناس لازم بوده از او بگیرید.
همانطوریکه در بالا برایتان شرح دادیم معمولا دادخواست «تامین دلیل» قبل از طرح دعوی و به منظور حفظ دلائل موجود داده میشود ولی ممکن است در ضمن دادرسی و رسیدگی به دعوائی احتیاج به دادخواست تامین دلیل پیدا شود؛ مثلا شخصی خانه شما را اجاره کرده و اجاره بها را نپرداخته است، شما برای گرفتن اجاره بها علیه او طرح دعوی کرده و یکی از دلائل خود را معاینه محل از طرف مراجع قانونی قرار داده اید.
یعنی خواسته اید که قاضی دادگاه بیاید و از نزدیک ببیند که مستاجر هنوز در منزل شما سکونت دارد ولی مستاجر برای اینکه این دلیل شما را بی اثر کند میخواهد قبل از موعد اجرای قرار، یعنی روزی که قاضی دادگاه باید به محل بیاید خانه را تخلیه میکند.
شما در روز تخلیه خبردار میشوید. فورا دادخواست تامین دلیل به دادگاه تقدیم و تقاضا میکنید همان روز به محل مورد اجاره بیایند و جریان تخلیه منزل شما را صورت مجلس کنند.
پس از تنظیم صورت مجلس «تامین دلیل»، رونوشت مصدقی از آن تهیه و ضمیمه پرونده اصلی دعوا، یعنی «دعوای مطالبه مال الاجاره» میکنید و با این ترتیب جلوی سوءنیت مستاجر را گرفته اید.
دادخواست تامین دلیل مثل سایر دادخواستها بایستی روی فرم چاپی دادخواستهای معمولی «بدوی» و به تعداد طرفهای تامین دلیل به علاوه یک نسخه باشد.
باین توضیح که در ستون «خواهان» مشخصات و نشانی شاکی و در ستون «خوانده»مشخصات و نشانی طرف و در ستون «خواسته» جمله «تامین دلیل» را مینویسید و در متن دادخواست.با ذکر مقدمه، علت تقدیم دادخواست و منظور از آن را نوشته و از دادگاه درخواست جمع آوری و تامین دلیل موجود را مینمائید.
فرض میکنیم برای همان مثال سوم در مورد خسارت وارده به مغازه شما بر اثر سانحه اتومبیل، میخواهید دادخواست تامین دلیل بدهید.
پس از آنکه مشخصات خود و شخصی را که از او شکایت دارید در ستون «خواهان» و «خوانده» نوشتید باید موضوع دادخواست را در متن ورقه دادخواست بنویسید:
در تاریخ…….ساعت……آقای…..با اتومبیل شماره……. از خیابان عبور میکرد،به علت سرعت زیاد از خط سیر اصلی منحرف و پس از عبور از پیاده رو با اتومبیل وارد مغازه خرازی فروشی شماره…..متعلق به اینجانب گردید و به در و ویترین و اشیاء داخل ویترین خساراتی وارد کرده و هم اکنون اتومبیل در داخل مغازه است.
چون اینجانب ناچارم فورا مغازه را تعمیر و به حالت اول برگردانم و مجددا به کسب و کار مشغول شوم و چون با این اقدامات (یعنی اصلاح خرابیها و خسارات وارده) اثبات مسئولیت و تعهد راننده و صاحب ماشین مشکل و برآورد میزان خسارت تقریبا محال خواهد شد.
لهذا از دادگاه تقاضا دارم مقرر فرمایند همین امروز با انتخاب یک کارشناس ساختمان و یک کارشناس ارزیابی اشیاء خرازی،جریان واقعه را ضمن کسب اطلاعات مطلعین و برآورد میزان خسارات وارده براساس نظریه کارشناسان در محل، صورت مجلس و دلائل مربوطه را تامین نمایند.
مرجع رسیدگی به دادخواست تامین دلیل، دادگاه بخش محل است.
در حال حاضر شوراهای حل اختلاف (یعنی پس از تهیه دادخواست به شرح فوق، بالای آنرا به عنوان دادگاه بخش محل) شورای حل اختلاف محل (به دفتر دادگاه بخش) شورای حل اختلاف محل تسلیم نمائید.
اگر دادخواست شما مثل مورد فوق فوری بود یا اینکه تعیین نام و نشانی طرف برای شما غیرممکن باشد (مثل اینکه اصولا طرف خود را نشناسید)، در این دو مورد دادگاه بدون احضار طرف «تامین دلیل» میکند.
این نکته را هم بدانید که گاهی تقاضای «تامین دلیل» ممکن است شفاهی و بدون تقدیم دادخواست باشد و آن در موردی است که دعوای شما در دادگاه بخش جریان داشته باشد و در ضمن دادرسی از دادگاه تقاضا کنید که برای موضوعی که موردنظر شما است، تامین دلیل شود.
در این صورت بدون تقدیم دادخواست جداگانه دادگاه به تقاضای شما ترتیب اثر خواهد داد.
دادگاه اختیار دارد تامین دلیل را به عهده دادرس علی البدل دادگاه یا مدیر دفتر بگذارد، ولی برای این کار معمولا مدیر دفترها مامور میشوند.
در حال حاضر دادرس دادگاه با صدور قرار، موضوع تامین دلیل را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع و نظر وی را جلب می نماید.
