رهن عقدی است که طبق آن شخصی، در مقابل وجه یا پولی که به شخص دیگری(مثل بانک) بدهکار است، مالی را بابت تضمینِ بازپرداخت آن وجه یا پول به فرد طلبکار میدهد.
از این تعریف میتوان نتیجه گرفت که فک رهن به معنای آزاد کردن این مال گرو گذاشته شده است.
در این مطلب به بررسی اینکه در چه شرایطی میتوان اقدام به فک رهن از یک ملک یا مال دیگر کرد، میپردازیم.
خارج کردن مال از رهن
فک رهن از نظر قانون به معنای ایناست که ملکی که در رهن یک نهاد به‌عنوان وثیقه قرار گرفته، مانند بانک، از حالت رهن خارج شود.
بنابراین فک رهن در این چند حالت ممکن است:
- راهن (مدیون) دین خود را به مرتهن ( کسی که مال نزد او در رهن است) بپردازد.
- مرتهن (کسی که مال نزد او در رهن است) از دِین راهن ( مدیون) چشمپوشی کند.
- مال مورد رهن، تلف شود.
- مرتهن، عقد را فسخ کند.
شرایط اقامه دعوای الزام به فک رهن
در برخی مواقع مدیون مالی را نزد بانک یا شخصی در رهن میگذارد و پس از اینکه دین خود را به صورت کامل پرداخت میکند، طلبکار (بانک یا شخص) که به همه حق و حقوق خود رسیده است، اقدام به خارج کردن مال از حالت رهن نمیکند.
در این شرایط مدیون (راهن) باید علیه مرتهن، اقامه دعوای “الزام به فک رهن” کند.
شایان ذکر است، در این شرایط تا قبل از درخواست مدیون از طلبکاری که مال نزد او در رهن است، مال به صورت امانت در دست او قرار دارد و اگر در اثر تقصیر او ازبین نرود، مقصر نیست، اما به محض طرح دعوای الزام به فک رهن، ید طلبکار به صورت ضمانی شده و حتی اگر بدون تقصیر او مال تلف شود، طلبکار (کسی که مال نزد وی در رهن است) مسئول جبران خسارت است.
در برخی مواقع دیگر، راهن(بدهکار)، مال منقول یا غیرمنقولی را که در رهن است، میفروشد و به تعهدات خود مبنی بر آزاد کردن مال از حالت رهن عمل نمیکند. در این موارد نیز میتوان علیه راهن، دادخواست الزام به فک رهن را در دادگاه مطرح کرد.
در برخی موارد هم فروشنده هنگام فروش مالی که در رهن است، به خریدار تعهد میدهد که بدهی خود را به مرتهن (کسی که ملک نزد او در رهن است) پرداخته و اقدام به انتقال سند رسمی به فروشنده کند، اما این تعهد را انجام نمیدهد.
در این حالت، خریدار باید ابتدا الزام فروشنده به پرداخت دین خود به مرتهن برای فراهم شدن موجبات خارج شدن مال از حالت رهن را بخواهد و سپس در صورت عدم انجام این تعهد، دادخواست الزام به فک رهن را تنظیم و به دادگاه تقدیم کند.
