عقد رضایی، عقد تشریفاتی، عقد عینی و تفاوت آنها

قراردادها انواع مختلفی دارند؛ مثل عقد معوض و عقد مجانی یا عقد لازم و عقد جایز.

قرارداد بستن همیشه به این صورت نیست که افراد توافقات خود را بر روی یک کاغذ بنویسند و با امضا به آن متعهد شوند، البته که اکثر قراردادها به این صورت منعقد می شوند اما گاهی تشریفاتی لازم برای بستن یک قرارداد متفاوت است.

علاوه بر این گاهی ما بدون اینکه متوجه شویم درگیر یک قرارداد می شویم که برای ما آثار حقوقی دارند اما به دلایلی مثل رواج زیاد و اینکه افراد برای بعضی  از کارها مثل خرید روزمره نیازی به قرارداد خرید و فروش ندارند، دیگر نیازی به قرارداد بستن به معنای رایج آن نیست.

بنابراین انعقاد بعضی از عقود دارای شرایط خاصی است و شروط ویژه ایی دارد اما بعضی دیگر هیچ گونه تشریفات و مقدماتی ندارند.

از این رو برای آشنایی با این عقود در این مقاله به بررسی مفهوم عقد رضایی، عقد تشریفاتی و عقد عینی می پردازیم.

عقد رضایی چیست؟

کافی است که دو نفر برای انعقاد عقدی راضی باشند، تا بگوییم عقد بین آنها واقع شده است.

این دسته از عقود، عقد رضایی هستند. عقد رضایی، عقدی است که اعلام رضایت دو طرف نیاز به انجام تشریفات ویژه ای ندارد، مثلا نیاز به انجام تشریفاتی مانند تنظیم سند رسمی ندارد.

عقد رضایی مانند این است که وقتی از فروشگاهی خرید می کنیم، ما پول را پرداخت میکنیم، فروشنده کالا را ارائه می دهد.

در اینجا هیچ تشریفاتی صورت نمی گیرد همین که ما برای پرداخت پول و فروشنده به تحویل دادن کالا رضایت دارد، عقد رضایی است؛ زیرا خریدار یا قرار دادن اجناس در فروشگاه رضایت خود برای فروش آنها اعلام کرده و ما با ورود به فروشگاه و انتخاب کالا، رضایت خود را به خرید اعلام کرده ایم.

بنابراین نیازی به بیان لفظی و قراردادی این اراده و رضایت نیست.

عقد تشریفاتی چیست؟

بنابر آنچه گفته شد معلوم است که عقد تشریفاتی، عقدی است که اعلام رضایت در آن نیاز به انجام تشریفات ویژه ای دارد و اگر این تشریفات انجام نشوند، قرارداد نفوذ حقوقی ندارد.

نمونه بارز این قراردادها خرید و فروش املاک ثبت شده است.

در قرارداد خرید و فروش باید تشریفات ثبت ملک در اداره ثبت املاک صورت بگیرد؛ زیرا طبق قانون دولت کسی را مالک خانه می داند که ملک به نام او در دفتر املاک به ثبت رسیده است.

عقد عینی چیست؟

عقد عینی نوعی عقد تشریفاتی است که وقوع آن وابسته به این است که موضوع تعهد انجام شود؛ یعنی مورد معامله باید تحویل داده شود.

تا زمانی که مال مورد معامله به تصرف طرف معامله در نیاید، و در اصطلاح حقوقی، قبض نشود، عقد صورت نگرفته است.

پس در عقد عینی قبض یا تحویل دادن مال مورد معامله شرط اصلی و اساسی صحت و درستی این معاملات است.

برای مثال در عقد وقف به عنوان یک عقد عینی تا زمانی که واقف (وقف دهنده) عین موقوفه (مالی که وقف شده است) را به تصرف وقف ندهد، عقد وقف ایجاد نمی شود ولی هر وقت واقف، مال موقوفه را تحویل وقف داد، عقد تحقق پیدا می کند و صحیح است.