در قانون ایران علاوه بر این که آقایان حق مستقیم برای طلاق دارند، در مواردی نیز امکان ارائه درخواست طلاق برای خانم‌ها نیز فراهم شده است. در واقع زوجه می‌تواند تحت شرایط مندرج در قانون برای طلاق اقدام کند.
پر واضح است که حق طلاق با مرد است اما این حق به صورت مطلق برای زوج در نظر گرفته نشده است و زن نیز امکان درخواست دادن برای طلاق را دارد. حال یکی از مواردی که زوجه این امکان را دارد تا طلاق همسر خود را بگیرد، عسر و حرج است.
عسر و حرج واژه عربی است که در معنای لغوی آن، سخت و تنگنا بودن است. عسر و حرج که در مسائل حقوقی نیز مطرح می‌شود، دور از مفهوم لغوی آن نیست و در خصوص موضوع طلاق مطرح می‌شود.
طلاق به دلیل عسر و حرج زوجه همواره در درخواست‌های طلاق دیده می‌شود و زن به جهت آن که در صورت زندگی با مرد در شرایط سختی و دشواری قرار دارد، تقاضای طلاق می‌کند.
قانون این حق را به زنان داده است تا اگر زندگی مشترک با همسر برایشان سخت شده و دیگر امکان تحمل برای آن‌ها وجود نداشته باشد، بتوانند دادخواست طلاق را به ثبت برسانند.
البته که سخت شدن زندگی برای زوجه نمی‌تواند به تنهایی دلیلی برای آن که طبق خواسته زن حکم طلاق را صادر کند، نمی‌باشد و باید درخواست طلاق با عنوان عسر و حرج همراه با دلایل قانونی باشد. در صورت اثبات عسر و حرج زن، قاضی حکم طلاق را صادر می‌کند.
از جمله مصادیق قانونی عسر و حرج می‌توان به اعتیاد شدید شوهر به انواع مواد مخدر و مشروبات الکی و ضرب و شتم و موارد دیگری که در قانون مدنی اشاره شده است، باشد.
طبق بررسی‌های انجام شده، بیشتر دادخواست‌های طلاق که در دادگاه خانواده از طرف خانم‌ها طرح می‌شود، در رابطه با عسر و حرج بوده و دلیل اصلی که زن تصمیم به طلاق می‌گیرد، سخت شدن شرایط زندگی با شوهر است.
طلاق با موضوع عسر و حرج زوجه به دلیل اهمیت بالایی که دارد، نیازمند داشتن وکیل در طی پروسه طلاق و یا استفاده از مشاوره حقوقی وکلا متخصص می‌باشد.
در ادامه مطلب ابتدا به تعریف عسر و حرج پرداخته و سپس موارد طلاق که می‌تواند عنوان آن عسر و حرج باشد را بررسی خواهیم کرد. البته که شما می‌توانید همین الان با وکیل ماهر در زمینه طلاق، مشاوره حقوقی داشته باشید.
تعریف عسر و حرج
ریشه کلمه عسر و حرج، عربی است و در مسائل فقهی به دفعات زیاد، عسر و حرج نفی شده است. در دین اسلام، تاکید زیادی به نفی عسر و حرج شده است و تحت هیچ عنوان، شریعت اسلام از عسر و حرج حمایت نکرده است.
عسر و حرج از منظر لغوی به معنای سخت و تنگنا بودن است و این موضوع می‌تواند در رابطه با زوجیت نیز مطرح شود.
علاوه بر شرع در قانون نیز موضوع عسر و حرج مورد بررسی قرار گرفته است و در خصوص طلاق نیز بحث می‌شود. مهم‌ترین کارآیی عسر و حرج در مسائل حقوقی در دعاوی طلاق است که زن به استناد آن می‌تواند از همسر خود طلاق بگیرد.
عسر و حرج دلیلی برای زنان متاهل است که از طریق آن می‌توانند با ارائه درخواست طلاق، از زوج جدا شوند.
البته به جز عسر و حرج، راه‌های دیگری برای زن وجود دارد تا این امکان را داشته باشد که تقاضای طلاق بنماید. اما در هر صورت، عسر و حرج، راه قانونی است که زوجه می‌تواند خود را مطلقه کند.
آن چه که در قانون تعریف عسر و حرج بیان شده است تفاوت زیادی با تعریف لغوی آن ندارد و در قانون به این موضوع اشاره شده است که زن اگر شرایط زندگی با همسر برای او سخت و دشوار شده باشد، امکان طلاق گرفتن را خواهد داشت.
در ادامه تعریفی که از عسر و حرج در قانون بیان شده و همچنین شرایطی که برای طلاق به دلیل عسر و حرج وجود دارد را بررسی خواهیم نمود. شما می‌توانید برای احراز و استناد به عسر و حرج از مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری کمک بگیرید.
مفهوم عسر و حرج طبق قانون مدنی
در قانون مدنی تعریفی از عسر و حرج بیان شده است که در این بخش به بررسی آن خواهیم پرداخت. طبق تبصره ماده ۱۱۳۰ این قانون، عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همره ساخته و تحمل آن مشکل باشد.
عسر و حرج در قانون مزبور به این شکل تعریف شده است که زندگی برای زن سخت و دشوار و غیر قابل تحمل شده باشد. در مسائل حقوقی، عسر و حرج عموما در رابطه با طلاق کارایی دارد و زمانی که بحث عسر و حرج به میان می‌آید، این مفهوم را دارد که زوجه تقاضای طلاق به دلیل عسر و حرج را خواهد داشت.
عسر و حرج شرایطی است که زن دیگر نمی‌تواند ادامه زندگی مشترک با همسر خود داشته باشد و از تحمل زن خارج می‌باشد. غیر قابل تحمل بودن شرایط زندگی برای زوجه به عنوان عسر و حرج شناخته می‌شود.
مفهوم قانونی عسر و حرج برگرفته از اصطلاح فقهی آن می‌باشد که تحمل و ادامه زندگی برای زن دشوار شده و با این شرایط می‌خواهد هر طور که شده طلاق بگیرد.
در صورتی که وضعیت زندگی برای زوجه سخت شده باشد، قانونگذار این حق را به زن داده است که در صورت تمایل طلاق خود را از همسر بگیرد. البته که طلاق به استناد عسر و حرج، شرایط خاصی دارد و برای مراجع قضایی به صرف این که زن در وضعیت عسر و حرج است نمی‌تواند دلیل محکمه پسندی جهت صدور حکم طلاق باشد.
در ماده مزبور به مواردی که زن می‌تواند درخواست طلاق را به استناد عسر و حرج مطرح کند، اشاره شده است که همه این موارد را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
طلاق از طرف زن با استناد به عسر و حرج
زن اگر نتواند شرایط و وضعیت موجود در زندگی را تحمل کند و برای این امر دلیل محکمه پسند داشته باشد، امکان طلاق گرفتن را دارد. مواردی که زن امکان طلاق دادن به دلیل عسر و حرج را دارد، در قانون مدنی مورد بررسی قرار گرفته است و زن امکان استناد به موارد قانونی را برای طلاق دارد.
در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی عنوان شده است که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه نموده درخواست طلاق نماید. در این بخش از قانون مدنی، صراحتا اشاره شده است که زن امکان طلاق از همسر را به استناد عسر و حرج را دارد.
در ادامه ماده مزبور نیز اشاره شده که در صورت اثبات شدن عسر و حرج زوجه در دادگاه، حکم طلاق صادر می‌شود. البته گفته شده است که دادگاه ابتدا شوهر را مجبور می‌کند که طلاق همسر خود را بدهد که در صورت عدم میسر بودن اجبار، خود دادگاه حکم طلاق را صادر می‌کند.
بنابراین عسر و حرج یکی از مصادیق قانونی درخواست طلاق از طرف زوجه می‌باشد که در صورت ثابت شدن این موضوع، دادگاه گواهی عدم امکان سازش را صادر می‌کند. می‌توان گفت که عسر و حرج جز رایج‌ترین دلیلی است که زوجه می‌تواند از طریق آن درخواست طلاق بنماید.
طلاق به دلیل عسر و حرج زوجه بدون رضایت شوهر امکان پذیر است؟
تا به اینجا مشخص شد که در صورت به وجود آمدن وضعیت مشقت و سختی برای زن در زندگی، می‌تواند از دادگاه بخواهد که حکم طلاق را صادر کند.
برای دادگاه عسر و حرج، دلیل موجه و قانونی برای صدور مجوز جدایی زوجین است؛ البته که اثبات عسر و حرج برای صدور حکم طلاق از طرف دادگاه بسیار مهم است.
در این زمینه گاهی سوالی مطرح می‌شود که در صورت عدم رضایت شوهر، آیا زوجه می‌تواند به استناد عسر و حرج تقاضای طلاق کند؟ در واقع از نظر قانونی، امکان صدور گواهی عدم سازش در طلاق عسر و حرج زن بدون آن که شوهر رضایت داشته باشد، وجود دارد؟
در صورتی که در دادگاه عسر و حرج زن ثابت شود، طلاق گرفتن زوجه نیازی به رضایت شوهر نیست. قانون این اجازه را به زوجه داده است تا در صورت ارائه دلیل محکمه پسند مانند عسر و حرج و اثبات آن بدون آن که شوهر راضی باشد، بتواند طلاق بگیرد.
در قانون مدنی عنوان شده است که در طلاق به دلیل عسر و حرج زن، دادگاه ابتدا شوهر را مجبور به طلاق دادن همسر خود نموده و در صورتی که ملزم کردن شوهر برای طلاق دادن زن، میسر نباشد، زوجه با اجازه از دادگاه امکان مطلقه کردن خود را دارد.
این موضوع تنها در طلاق به دلیل عسر و حرج صدق نمی‌کند و در سایر مواردی که زوجه دادخواست طلاق ارائه کرده است، در صورت داشتن دلیل محکمه پسند و قانونی، کسب اجازه از شوهر ضروری نیست و دادگاه بدون آن که از رضایت شوهر جویا شوند، حکم طلاق را صادر می‌کنند.
موارد قانونی طلاق به دلیل عسر و حرج
عسر و حرج دلیل موجه و قانونی برای طلاق است که قانونگذار برای زنان در نظر گرفته است. آقایان برای طلاق نیاز به ارائه دلیل ندارند و می‌توانند بدون دلیل و با این شرایط که حقوق همسر را پرداخت نموده باشند، امکان طلاق دادن همسر را دارند.
در موضوع طلاق به دلیل عسر و حرج، ارائه دلایلی که سبب سختی و مشقت زوجه در زندگی مشترک شده، اهمیت دارد.
به بیان دیگر، عسر و حرج به صورت مطلق دلیل موجهی برای صدور حکم طلاق از طرف دادگاه نیست بلکه باید طلاق با عنوان عسر و حرج، مستند به موارد و شرایط قانونی باشد.
این که زن تنها برای دادگاه بیان کند که تحمل ادامه زندگی با همسر برای او سخت شده و دیگر نمی‌خواهد با او زندگی کند، نمی‌تواند دادگاه را متقاعد کند تا حکم طلاق را صادر نماید.
در واقع عسر و حرج زوجه در موارد مختلفی تحقق پیدا می‌کند که در این بخش مواردی که قانونگذار از آن‌ها به عنوان مصادیق عسر و حرج برای طلاق یاد کرده است را بررسی کنیم. بر اساس ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، موارد قانونی طلاق به استناد عسر و حرج زوجه به شرح زیر است:
- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
- ابتلای زوج به بیماری‌های صعب العلاج روانی یا هر عارضه صعب‌‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد فوق، جز مصادیقی هستند که زوجه به استناد آن‌ها می‌تواند تقاضای طلاق داشته باشد. البته در ادامه ماده قانونی مزبور ذکر است که موارد ذکر شده در خصوص عسر و حرج زوجه مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج در دادگاه احراز شود، حکم طلاق را صادر کند.
در واقع باید گفت که به جز شرایط مزبور در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، موارد دیگری که بتواند برای دادگاه عسر و حرج زوجه را به اثبات برساند، می‌تواند سبب صدور حکم طلاق شود.
به طور مثال عدم امکان رابطه جنسی با شوهر که جز مصادیق عسر و حرج در ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی نیست اما در صورتی که این موضوع ثابت کننده عسر و حرج زن باشد، می‌تواند برای دادگاه جهت صدور حکم طلاق موجه باشد.
طلاق به دلیل ترک زندگی مشترک توسط شوهر
یکی از موارد قانونی عسر و حرج که سبب می‌شود تا زوجه بتواند تقاضای طلاق کند، ترک زندگی توسط شوهر است. در قانون مدت زمان ۶ ماه متوالی و ۹ ماه متناوب آن هم در یک سال برای ترک زندگی توسط شوهر دلیلی موجهی به منظور ارائه درخواست طلاق به استناد عسر و حرج است.
در واقع اگر شوهر به مدت شش ماه پست سر هم زندگی خود را ترک کرده باشد، زوجه می‌تواند تقاضای طلاق از دادگاه کند. علاوه بر این، در صورتی که شوهر برای مدت ۹ ماه متناب که مدت غیبت در طول یک سال رخ داده، ترک زندگی کرده باشد نیز جز مصادیق قانونی عسر و حرج می‌باشد.
اثبات ترک زندگی از طرف شوهر با زوجه است و در زمان طلاق باید با ارائه مدارک و مستندات موجود، این موضوع را ثابت کند که شوهر ترک زندگی نموده و به تبع آن نیز درخواست طلاق دارد.
طلاق به دلیل اعتیاد شوهر
مورد دیگری که جز مصادیق عسر و حرج بوده و می‌تواند دلیل موجهی برای طلاق باشد، اعتیاد شوهر به مشروبات الکی و یا مواد مخدر است. در واقع اگر شوهر اعتیاد به موارد مزبور داشته و این موضوع سبب دشواری و مشقت زندگی برای زوجه شود، امکان طلاق به استناد عسر و حرج برای زن وجود خواهد داشت.
لازم به ذکر است که صرف معتاد بودن شوهر نمی‌تواند اثبات کننده عسر و حرج باشد بلکه زمانی اعتیاد مرد به مواد مخدر و یا مشروبات الکی منجر به طلاق به دلیل عسر و حرج می‌شود که این موضوع منجر به مختل شدن رابطه زوجیت شده باشد.
زوجه باید در دادگاه برای قاضی ثابت کند که اعتیاد مرد، در زندگی آن‌ها خلل وارد نموده و به واسطه این موضوع درخواست طلاق دارد.
طلاق به دلیل محکومیت زوج به حبس
زندانی شدن مرد می‌تواند در شرایطی نیز موجبات عسر و حرج زن را فراهم کند. صدور حکم قطعی حبس برای شوهر به مدت حداقل پنج سال به عنوان یکی از موارد عسر و حرج در قانون شناخته شده و زوجه می‌تواند بر اساس این موضوع از دادگاه درخواست طلاق بنماید.
زندانی شدن مرد طبیعتا به مرور زمان باعث می‌شود که شرایط زندگی برای زن غیر قابل تحمل گردد و در صورت محکومیت زوج به مدت ۵ سال به بالا، صدور حکم طلاق به استناد عسر و حرج وجود دارد.
طلاق به دلیل ضرب و شتم و یا سوء رفتار مستمر شوهر
در رابطه زوجیت، گاهی شوهر به صورت مستمر اقدام به فحاشی و یا کتک زدن همسر خود می‌کند که ادامه داشتن این قضیه می‌تواند از موجبات عسر و حرج به شمار رود.
انجام رفتارهای غیر اخلافی از طرف شوهر می‌تواند زمینه عسر و حرج را برای زن ایجاد کرده و در این صورت تقاضای طلاق از طرف زوجه مطرح می‌شود.
این حق زن است که در برابر سوء رفتارهای مستمر شوهر بتواند دادخواست طلاق به دادگاه بدهد. در واقع اگر شوهر به صورت مداوم، همسر خود را مورد ضرب و شتم و یا خطاب قرار دادن توهین و فحاشی قرار دهد، ادامه زندگی با این شرایط برای زوجه وجود ندارد و در صورت اثبات این موضوع، دادگاه حکم طلاق را صادر می‌کند.
در خصوص طلاق به دلیل ضرب و شتم ذکر این نکته ضروری است که اگر شوهر برای یک مرتبه همسر خود را کتک بزند، قانونا نمی‌تواند دلیلی برای آن باشد که زوجه تقاضای طلاق کند. در واقع همین موضوع ضرب و شتم نیز زمانی می‌تواند سبب طلاق برای زوجه شود که به صورت مستمر رخ دهد.
اگر خانم مدعی است که شوهرش او را مورد ضرب و شتم قرار داده و این موضوع تنها برای بار نخست صورت گرفته باشد، در اغلب مواقع مراجع قضایی حکم طلاق را صادر نمی‌کنند، بلکه با زوجین را به صلح و سازش دعوت می‌کنند.
البته در صورت تداوم رفتارهای غیر اخلاقی از طرف شوهر و اثبات عسر و حرج زن، دلیل موجهی برای دادگاه است که اقدام به صدور حکم طلاق کند.
با ارائه گواهی صادره از پزشکی قانونی مبنی بر وجود آثار ضرب و شتم بر روی بدن زن، در صورتی که زن مدعی باشد که چنین رفتاری از سوی شوهر به دفعات مختلف انجام شده است، صدور گواهی عدم امکان سازش از طرف دادگاه امکان پذیر است.
طلاق به دلیل مبتلا شدن شوهر به بیماری صعب العلاج
در صورتی که شوهر به انواع بیماری‌های صعب العلاج مبتلا شده باشد، در صورت اثبات این موضوع که منجر به مختل شدن زندگی و روابط زوجیت نیز شده است، می‌تواند دلیل موجهی برای طلاق به شمار رود. در واقع اگر شوهر به بیماری روانی مبتلا شده که صعب العلاج باشد، زوجه تنها در صورتی می‌تواند از همسر خود جدا شود که این شرایط منجر به مختل شدن زندگی و عسر و حرج او گردد.
گاهی شوهر به بیماری مبتلا می‌شود که قابل درمان است و این قضیه نیز سبب به هم خوردن زندگی نمی‌شود، در این صورت زوجه حق ارائه درخواست طلاق را نخواهد داشت.
چگونگی اثبات عسر و حرج در طلاق
در دادخواست‌هایی که طلاق با موضوع عسر و حرج تقدیم دادگاه شده است، موضوع حائز اهمیت نحوه ثابت کردن عسر و حرج در دادگاه می‌باشد. در واقع دادگاه زمانی اقدام به صدور حکم طلاق که به استناد عسر و حرج ارائه شده است، که سخت و دشواری زندگی زوجه برای دادگاه به اثبات برسد.
بار اثبات عسر و حرج با زوجه است و او می‌تواند با استناد به ادله اثبات دعوا، عسر و حرج را برای زن، ثابت کند. شهادت شهود، ارائه اسناد و مدارک معتبر مانند گواهی پزشکی قانونی و یا اقرار زوج می‌تواند سبب اثبات عسر و حرج در طلاق گردد.
در هر صورت زوجه بایستی با بهره مندی از روش‌ها و دلایل قانونی، غیر قابل تحمل بودن زندگی و به طور کلی عسر و حرج را برای دادگاه ثابت کند تا بتواند با دریافت گواهی عدم امکان سازش برای ثبت طلاق به محضر مراجعه کند.
مشاوره حقوقی پیرامون عسر و حرج
همانطور که گفته شد، عسر و حرج دلیل قانونی است که خانم‌های متاهل می‌توانند از آن به عنوان روشی جهت مطلقه کردن خود استفاده کنند.
موارد موجهی که بتواند ثابت کننده عسر و حرج گردد، زمینه طلاق گرفتن زوجه را فراهم می‌کند. داشتن وکیل طلاق در زمان ارائه درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج می‌تواند به شما کمک زیادی کند.
در صورتی که تمایل به استفاده از مشاوره حقوقی پیرامون عسر و حرج را دارید، می‌توانید از خدمات سامانه بنیاد وکلا استفاده نمایید
اطلاعات مورد نیاز حقوقی در جلسات مشاوره با وکیل آنلاین و حضوری پیرامون طلاق به دلیل عسر و حرج در اختیار شما قرار خواهد گرقت که برای گرفتن وقت مشاوره با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
