وقتی کسی بر اساس عقد وقف مالی را برای استفاده دیگران قرار می دهد، واقف نامیده می شود.
واقف می تواند خودش به امور مربوط به مال موقوفه رسیدگی کند و یا اینکه شخصی را به عنوان متولی انتخاب کند تا امور مربوط به مال موقوفه را انجام بدهد .
لازم به ذکر است که متولی تعیین شده برای مال موقوفه، مجموعه ای از وظایف و اختیارات مشخص دارد که البته وظایف متولی را خود شخص واقف هم می تواند انجام دهد اما در صورتی که آنها را به متولی بسپارد ، مسئولیت اداره مال موقوفه از عهده وی ساقط خواهد شد.
به همین مناسبت، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی اینکه متولی کیست، نحوه تعیین متولی چگونه است و مدت زمان تولیت چقدر است بپردازیم.
طبق ماده ۷۵ قانون مدنی، تولیت به معنای اداره کردن امور موقوفه است.
امور موقوفه یعنی کارهایی که مربوط به وقف و مال وقفی است، بنابراین، کسی که عهده دار تولیت است، متولی نامیده می شود.
متولی وقف در واقع مدیر امور مال موقوفه است که از طرف واقف تعیین می شود و در انجام امور مربوط به آن، دارای وظایف و اختیارات متعددی است.
بر اساس ماده ۷ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف، متولی در حکم امین مال موقوفه است و در صورتی که عملی تصمیمی برخلاف مصلحت و منفعت مال موقوفه بگیرد، مسئول خواهد بود؛ همچنین واقف این اختیار را دارد که برای متولی شرایط و ویژگی هایی را تعیین کند.
لازم به ذکر است که امور مربوط به مال موقوفه گاهی توسط یک متولی انجام می شود و در صورتی که واقف بیش از یک متولی انتخاب کرده باشد، اداره امور موقوفه توسط چند متولی صورت می گیرد.
نحوه تعیین متولی توسط واقف
بر اساس ماده ۷۵ قانون مدنی:
"واقف می‌تواند تولیت یعنی اداره کردن امور موقوفه را مادام الحیاه یا در مدت معینی برای خود قرار دهد و نیز می‌تواند متولی دیگری معین کند که مستقلاً یا مجتمعاً با خود واقف اداره کند.
تولیت اموال موقوفه ممکن است به یک یا چند نفر دیگر، غیر از خود واقف واگذار شود که هر یک مستقلاً یا منضماً اداره کنند.
همچنین واقف می‌تواند شرط کند که خود او یا متولی که معین شده است، نصب متولی کند و یا در این موضوع هر ترتیبی را که مقتضی بداند قرار دهد."
بنابراین متولی باید توسط واقف انتخاب شود.
از این جهت نحوه تعیین متولی توسط واقف می تواند به چند شیوه باشد:
- اول اینکه واقف خود اداره امور مال موقوفه را بر عهده بگیرد.
- دوم اینکه واقف به همراه فرد دیگری، امور مال موقوفه را اداره کنند و هر کدام به طور مستقل به اداره امور بپردازد.
- سوم اینکه واقف و متولی با یکدیگر امور مربوط به مال موقوفه را اداره کنند.
- چهارم اینکه واقف، چند نفر را برای انجام امر تولیت انتخاب کند که هر کدام مستقلا به اداره امور بپردازند.
- پنجم اینکه واقف، چند نفر را برای اداره امور موقوفه انتخاب کند که این افراد باید همه با هم امور را اداره کنند.
- آخرین حالت تعیین متولی این است که واقف در عقد وقف شرط کند که خودش یا متولی انتخاب شده بتوانند متولی دیگری انتخاب کنند یا در این باره هر تصمیمی که لازم است را بگیرند.
تولیت متولی باید به وسیله شعبه تحقیق اداره اوقاف گواهی شود و اگر اختلافی رخ دهد، دادگاه درباره آن حکم می کند.
مدت زمان تولیت
بر اساس آنچه که در ماده ۷۵ بیان شده و توضیح داده شد، وظیفه تولیت یعنی اداره کردن امور مال موقوفه، می تواند برای دو دوره تعیین شود:
یا اینکه اداره مال موقوفه برای مدت معینی است و یا اینکه به صورت مادام العمر تعیین شده باشد که تعیین این موضوع با واقف است.
