زمانی که صحبت از وصیت می شود، اکثر افراد تصور می کنند که بایستی لزوما مالی از طرف متوفی به موصی له (کسی که وصیت به نفع او شده است) اختصاص یابد، اما ذکر این نکته ضروری است که وصیت کردن تنها محدود به مورد مذکور نیست؛ چرا که موصی ( کسی که وصیتی می کند )، می تواند انجام امر یا اموری را برای بعد از فوت خود بر عهده فرد یا افراد دیگری قرار بدهد تا آنها ملزم به انجام نیات متوفی شوند.
با توجه به آنچه گفته شد، وصیت را می توان شامل دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی دانست که در قانون مدنی احکام راجع به این دو نوع وصیت مورد پیش بینی قرار گرفته است.
بر این اساس در این مقاله به دنبال آن هستیم تا اقسام وصیت اعم از وصیت تملیکی و وصیت عهدی را مورد بررسی قرار دهیم.
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی مطابق ماده ۸۲۶ قانون مدنی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانی تملیک کند.
از این رو یک فرد می تواند برای بعد از فوت خود، تا حدودی تکلیف اموال خود را مشخص کند.
در این نوع وصیت، به کسی که وصیتی می کند موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی له و به مورد وصیت موصی به گفته می شود.
اما نکته مهم در این خصوص این است که وصیت تا ثلث اموال نافذ است؛ یعنی یک فرد می تواند تا میزان یک سوم از اموالش را وصیت کند و در صورتی که بیشتر از یک سوم اموالش را وصیت کند، ورثه باید میزان مازاد بر یک سوم را تنفیذ یا اجازه نمایند، به عنوان مثال، یک فرد می تواند به این صورت وصیت کند که بعد از فوتم خانه ام متعلق به فرزندم باشد که این وصیت، وصیت تملیکی است .
در وصیت تملیکی، قبول یا رد وصیت بعد از فوت موصی معتبر است؛ به این معنا که اگر موصی له قبل از فوت موصی مورد وصیت را رد کند، بعد از فوت موصی می تواند وصیت را قبول یا رد نماید، اما اگر وصیت را قبول کرد، دیگر نمی تواند آن را رد کند.
وصیت عهدی
یکی دیگر از اقسام وصیت که در قانون مدنی مطرح شده است وصیت عهدی می باشد که در عرف حقوقی تحت عنوان وصایت نیز قابل شناسایی است، وصیت عهدی در ماده ۸۲۶ قانون مدنی تعریف شده است که بر اساس آن:
"وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور نماید."
مانند اینکه متوفی یک نفر را انتخاب کرده باشد تا دیون و بدهی های او را بعد از فوتش بپردازد یا اینکه به موجب وصیت عهدی شخصی را برای اداره امور مربوط به فرزند صغیر تعیین نموده باشد که به این فرد وصی می گویند.
وصیت عهدی مطابق ماده ۸۳۴ قانون مدنی جزء ایقاعات است؛ به این معنا که در وصیت عهدی قبول شرط نیست؛ لیکن وصی می تواند مادام که موصی زنده است وصایت را رد کند و اگر قبل از فوت موصی رد نکرد ، بعد از آن حق رد ندارد ، گرچه جاهل بر وصایت بوده باشد.
به عبارت دیگر، بعد از فوت موصی، وصی نمی تواند وصیت عهدی را رد نماید؛ هرچند که از مفاد وصیت آگاه نباشد.
