تامین حقوق و مزایای کارگرانی که مشمول قانون کار هستند، به شیوه های مختلفی مورد تضمین قرار گرفته است تا به نوعی بتوان عدالت اجتماعی را در خصوص این قشر گسترده جامعه برقرار کرد.
یکی از مهم ترین این موضوعات، بیمه‌ای است که به افرادی که بدون اراده از کار بیکار شده اند، پرداخت می‌شود.
قانونی تحت عنوان قانون بیمه بیکاری در سال ۱۳۶۹ در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و بیمه بیکاری و شرایط آن را مشخص کرده است، این قانون مشتمل بر چهارده ماده و بیست و یک تبصره است.
بر اساس این قانون، اشخاصی که بدون میل و اراده خود بیکار شده‌اند، در مدت زمان مشخص، میتوانند از مزایای این بیمه استفاده کنند.
در ادامه این نوشتار به این موضوع می‌پردازیم که این بیمه به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد؟
خروج برخی از مشاغل و گروه ها از بیمه بیکاری یا به دلیل تصریح قانونی است، مثل اتباع خارجی که به روشنی در قانون از شمول آن خارج شده‌اند و یا به دلیل ماهیت و فلسفه وجودی نوع بیمه مربوطه است.
در این نوع از فعالیت ها به دلیل نداشتن کارفرما یا صاحب کار موضوع بیکاری و اخراج منتفی است. مثل بیمه کارگران ساختمانی.
با توجه به این توضیحات گروه های زیر از شمول قانون این بیمه خارج هستند:ـ
- صاحبان مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری
- بازنشستگان و از کارافتادگان کلی
- اتباع خارجی
- مشمولان بیمه اجباری کارگران ساختمانی
- مشمولان بیمه اجباری رانندگان برون و درون شهری
- مستخدمان پیمانی دستگاههای دولتی
- مشمولان بیمه قالیبافان به صورت انفرادی و بدون کارفرما
- بیمه خادمان مساجد
- بیمه کارگران باربر
- افراد شاغل در موسسات و شرکت های دولتی که از لحاظ استخدامی تابع مقررات خاص هستند.
- شاغلان کارگاه های خانوادگی که به استناد ماده ۱۸۸ قانون کار اعضای شاغل در آن منحصر به صاحب کار و خویشاوندان نسبی درجه یک وی باشند.
قراردادهای کار و بیمه بیکاری
قرارداد غیرموقت یا دایم
در این نوع قرارداد چنانچه کارگر اخراج و بیکاری غیرارادی توسط هیات‌های حل اختلاف وزارت کار محرز شود و حداقل سابقه لازم یکسال پرداخت حق بیمه نیز وجود داشته باشد، مقرری وی برقرار می‌شود.
بنابراین در این نوع قرارداد بیکاری باید با اخراج کارگر یا عدم نیاز به تشخیص اداره کار و تعطیلی یا توقف کار کارگاه به دلیل حوادث غیرمترقبه، همراه باشد.
بنابراین به کسی که کار را بدون اطلاع قبلی ترک می‌کند یا استعفا می‌دهد یا به صورت ارادی بازخرید می‌شود یا با توافق با کارفرما بیکار می‌شود، مقرری بیمه تعلق نمی‌گیرد.
قرارداد موقت یا مدت معین
در این نوع قرارداد اگر بیکاری غیرارادی بیمه شده، در حین قرارداد اتفاق بیفتد، بیمه شده مشمول آن خواهد‌بود ولی اگر پس از پایان قرارداد بیکار شود، با توجه به اینکه بیکاری ارادی تلقی می‌شود، مشمول دریافت مقرری نخواهد‌بود و خارج از بیمه بیکاری و شرایط آن می‌شود، مگر اینکه براساس تفاهم نامه سازمان و وزارت کار مشاغل بیمه شدگان مذکور ماهیت دایمی داشته و یا حداقل یک سال در آن محل مشغول به کار باشند که در این صورت نیز میتوانند از مقرری بیمه بهره‌مند شوند.
