یک سوال اساسی که این روزها در حال مطرح شدن است وکالت تام الاختیار و اعتبار وکالت تام الاختیار بعد از مرگ می باشد.
اهمیت و داشتن وکیل در سیستم حقوقی کشور برای کسی پوشیده نیست.
معمولا در اکثر مواقع در دادگاه ها کسانی می توانند پیروز دعوا باشند که در کنار خود از یک وکیل خوب استفاده کرده اند.
معمولا موکل می تواند در وکالت نامه، اختیاراتی را به وکیل خویش بدهد.
وکیل در چارچوب این اختیارات است که می تواند عمل و اقدام نماید و اقدام او خارج از چارچوب وکالت نامه نیاز به تنفیذ موکل دارد، اما بعضی وقت ها موکل به وکیل خود اختیار تام می دهد تا در تمامی امور بدون نیاز به تنفیذ موکل اقدامات لازم را انجام دهد.
در ادامه مقاله به ارائه مطالبی در رابطه با اعتبار و یا ابطال وکالت تام الاختیار بعد از مرگ پرداخته شده است.
وکالت تام الاختیار چیست؟
طبق قوانین ایران وکالت نوعی عقد است.
براساس ماده ۶۵۶ قانون مدنی وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را به انجام امری نایب خود قرار می دهد.
در نظام حقوقی کشور ما برای وکالت انواع مختلفی پیش بینی شده است که یکی از انواع وکالت، وکالت تام الاختیار است.
وکالت تام الاختیار یعنی موکل؛ در طی یک وکالت نامه تمامی امور مربوط به خودش را اعم از مالی ، اداری و… را به وکیل بسپارد.
در وکالتنامه عادی یا معمولی؛ موکل بخشی از امور مشخص شده خودش را به وکیل می سپارد و وکیل برای انجام اموری که خارج از حدود اختیارات خودش است باید از موکل اجازه بگیرد و با نظر موکل امور مربوط به آن را انجام دهد.
در حالی که در وکالت تام الاختیار وکیل در تمامی امور مربوط به موکل نیاز به تنفیذ موکل ندارد و مستقلا می تواند اقدام کند.
وکالت نامه تام الاختیار به دو دسته ساده و بلاعزل تقسیم می شود.
در نوع ساده؛ موکل هر بار که بخواهد می تواند وکیل را عزل نماید، اما در وکالت بلاعزل؛ همانطور که از نام آن پیداست، موکل نمی تواند وکیل خود را عزل نماید.
معمولا این نوع وکالت نامه ها برای خرید و فروش ماشین، منزل و … به کار می رود. برخی از وکالت نامه های تام الاختیار بلاعزل مدت دار است و تا زمانی که مدت آن تمام نشده باشد، موکل برای عزل وکیل خود با مشکل روبرو است.
با نگاه به وکالتنامه های تام الاختیار، در قسمت آخر آن مطلبی با عنوان حدود اختیارات وجود دارد که بیان می دارد:
حدود اختیارات وکیل مرقوم در انجام مورد وکالت با حق توکیل غیر ولو کرار اکلا یا جز او با حق عزل وکلای انتخابی از جانب موکل دارای کلیه اختیارات تامه و لازمه قانونی و اقدام و امضا وکیل از موکل می باشد و هرگونه عمل و اقدام و امضا وکیل زمینه مورد وکالت به منزله عمل و اقدام و امضا موکل محسوب و نافذ و معتبر و دارای آثار قانونی است.
نحوه تعیین وکیل تام الاختیار پس از مرگ
یکی از پرسش های اکثر مردم که در حال مطرح شدن است، این می باشد که آیا می شود وکیل تام الاختیار بعد از مرگ تعیین نمود؟ یا بهتر است بگوییم نحوه تعیین وکیل تام الاختیار پس از مرگ چگونه است؟
منظور از وکیل تام الاختیار پس از مرگ این هست که موکل در زمان حیات خود وکیل تام الاختیاری را جهت اداره امور خویش منصوب کند که حتی بعد از مرگ، این وکیل بتواند کارهای مربوط به موکل فوت شده را انجام دهد.
بهترین منبع برای مشخص شدن جواب این سوال قانون کشور می باشد.
اگر بخواهیم ما به این سوال پاسخ دهیم براساس قوانین موجود در کشور با چالش های اساسی روبرو می شویم؛ زیرا باید ببینیم آیا در قوانین ایران برای میت حق داشتن وکیل وجود دارد یا نه؟ یا اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم حقوق میت بعد از مرگ چیست؟
ماده ۹۵۶ قانون مدنی بیان می دارد که؛ اهلیت برای دارا بودن حق با زنده متولد شدن انسان آغاز می شود و با مرگ وی به پایان می رسد.
بر اساس این قانون تمامی حقوق متوفی به جز حقوقی که مربوط به جسم و حرمت جسم او هست، با مرگ وی به اتمام می رسد، اما آیا این حقوق شامل وکالت تام الاختیار هم می شود؟
آیا وکالت تام الاختیار بعد از مرگ کاربرد دارد؟
سوال دیگری که اکثر مردم با آن مواجه هستند، این می باشد که آیا وکالت تام الاختیار بعد از مرگ هم قابل استناد است؟ با توجه به مواردی که در بالا گفته شد آیا وکیل می تواند همچنان وکالت میت را برعهده داشته باشد؟
بر طبق ماده۶۷۸ قانون مدنی وکالت به سه دلیل از بین می رود:
- به عزل موکل؛ یعنی موکل با اراده خودش وکیل را عزل کند.
- به استعفای وکیل؛ همانطور که از عنوان این بند مشخص است، وکیل از ادامه وکالت برای موکل خویش استعفا دهد.
- به موت یا به جنون وکیل یا موکل؛ بر اساس این بند، یکی از مواردی که باعث از بین رفتن وکالت نامه می شود، جنون یا فوت یکی از طرفین (وکیل یا موکل) می باشد.
بر طبق این بند، از آنجایی که فوت هر یک از طرفین باعث باطل شدن وکالت بین طرفین می شود، پس وکالت تام الاختیار پس از مرگ هم کاربرد ندارد و باعث باطل شدن وکالت نامه می شود.
شاید این روز ها با وکالتنامه هایی روبرو شویم که در آن عبارت وکالت تام الاختیار پس از مرگ در آن تصریح شده است، ولی باید بدانیم که چنین وکالت نامه هایی از اعتبار قانونی برخوردار نیستند و در دادگاه به آنها نمی شود استناد نمود.
