هنگام انعقاد قرارداد، دو نفر تصمیم می گیرند با رضایت و تصمیم خود تعهداتی را نسبت به طرف مقابل بپذیرند.
این قراردادها برای اینکه اعتبار داشته باشند باید بر اساس شرایط صحت معامله منعقد شوند.
معمولا قراردادها با انجام مورد تعهد پایان می یابند، مثلا در عقد بیع یا قرارداد خرید و فروش، بعد از اینکه مالکیت مال مورد معامله انتقال یافت و هزینه آن نیز پرداخت شد، دو طرف قرارداد دیگر نسبت به هم تعهدی ندارند که بخواهند ان را انجام دهند.
پس انجام تعهد موجب خاتمه قرارداد می شود، اما مواردی وجود دارد که قرارداد منحل می شود.
انحلال قرارداد یعنی، عقدی که به صورت درست منعقد شده است ، به علت خاصی اجرا نمی شود؛ یعنی عقد قابلیت اجرا و کامل شدن داشته است ولی یک سبب و علت باعث شده است تا اجرای آن بی اثر باشد و در واقع عقد منحل شود.
از این رو در این مقاله به بررسی موارد انحلال قرارداد از جمله فسخ، اقاله و انفساخ می پردازیم.
انحلال قرارداد با اقاله یا تفاسخ
یکی از موارد انحلال قرارداد، انحلال با تراضی طرفین است؛ یعنی همان دو نفری که قرارداد را با هم منعقد کرده اند، با هم توافق کنند که قرارداد را منحل کنند؛ به این توافق در اصطلاح حقوقی، اقاله یا تفاسخ گفته می شود.
در این حالت دو طرف تصمیم می گیرند که از تعهدهایشان نسبت به هم بگذرند . برای مثال دو نفر باهم عقد بیع منعقد می کنند، بعد از بستن قرارداد خریدار مقداری از پول خرید ماشین را به فروشنده می دهد.
بعد از این همان دو نفر توافق می کنند عقد را منحل کنند و تصمیم به اقاله یا تفاسخ می گیرند.
در این حالت ادامه اجرای عقد با توافق طرفین منحل و بی اثر شده است اما فروشنده باید مقدار هزینه دریافتی از خریدار را به او باز گرداند، بعد از برگرداندن این مقدار، دو طرف دیگر نسبت به هم تعهدی نخواهند داشت.
انحلال قرارداد با فسخ
گاهی یکی از دو طرف قرارداد از ادامه اجرای قرارداد منصرف می شود؛ در واقع در این حالت یکی از دو طرف عقد آگاهانه و به صورت ارادی تصمیم به انحلال قرارداد می گیرد.
در اصطلاح حقوقی ، به این روش انحلال قرارداد فسخ گفته می شود . فسخ قرارداد با اراده یکی از دو طرف قرارداد صورت می گیرد و نیازی به تراضی و توافق دو طرف ندارد.
مبنای فسخ قرارداد اختیاراتی است که قانون گذار به دو طرف قرارداد داده است.
برای مثال وقتی که فروشنده کالا، خریدار را درباره ویژگی های کالا گول زده است، خریدار فریب خورده می تواند قرارداد را بدون تراضی و توافق فسخ کند.
انحلال قرارداد با انفساخ
برخلاف دو مورد انحلال قرارداد که در بالا گفته شد، در بعضی از موارد انحلال قرارداد کلا بدون دخالت دو طرف قرارداد صورت می گیرد.
برای مثال در قرارداد خرید و فروش ماشین، اگر ماشین قبل از تحویل داده شدن به مشتری به طریقی از بین برود، خود به خود قرارداد خرید و فروش منحل خواهد شد؛ زیرا مال موضوع معامله از بین رفته است.
در واقع در این حالت، انحلال قرارداد قهری و خارج از اراده دو طرف بوده است که در اصطلاح حقوقی به آن انفساخ می گویند.
