برخی مواقع ، با مراجعه به ادارات متوجه می شویم که مقام اصلی عهده دار یک مسئولیت برخی از اختیارات خود را به معاون خود واگذار کرده است و باید برای انجام امورمان به شخص معاون رجوع کنیم.
این امر نشان دهنده نوعی تفویض اختیار از سوی مقام بالاتر به یکی از کارمندان یا معاونان وی می باشد.
تفویض اختیار معمولا با این هدف صورت می گیرد که یک مقام یا یک مدیر از رسیدگی به مسائل جزیی رهایی یافته و فرصت بیشتری خواهد داشت که به امور و مسائل مهم تر بپردازد.
به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که تفویض اختیار یعنی چه و شرایط صحت تفویض اختیار چیست.
به همین مناسبت، به بررسی تفویض اختیار چیست، شرایط صحت تفویض اختیار و تفاوت تفویض اختیار و کفالت اداری خواهیم پرداخت.
تفویض اختیار چیست؟
در حقوق اداری اصل بر این است که وظایف و اختیاراتی که مربوط به یک مقام عمومی است، توسط شخص وی انجام شود؛ چرا که وی به اعتبار شرایطی که داشته است حایز این مقام شده است، اما هر چه موقعیت اداری و سیاسی یک مقام عمومی بالاتر رود، وظایف وی هم بیشتر می شود؛ به نحوی که انجام تمامی امور مربوط به آن بسیار دشوار است.
به عنوان مثال، یک وزیر مسئولیت تمام امور اداری ، مالی و حقوقی وزارتخانه را به عهده دارد، ولی امکانپذیر نیست که وزیر کلیه احکام استخدامی با صدور چک ها را به شخصه انجام دهد.
به همین دلیل، واقعیت های عملی و عدم مکان انجام کلیه امور توسط یک نفر ایجاب می کند که برخی از اختیارات مقامات عالی رتبه اداری به اشخاص دیگر واگذار شود تا آنها هم بتوانند فارغ از امور و مسائل جزیی به امور مهم تر بپردازند.
مطابق انچه گفته شد، تفویض اختیار به معنای واگذاری بخشی از اختیارات یک مقام اداری به مقام یا شخص دیگر است.
شرایط صحت تفویض اختیار
بر اساس مقررات قانونی از جمله شرایط صحت تفویض اختیار آن است که:
- یک مقام اداری تنها می تواند بخشی از اختیارات خود را تفویض کند؛ نه تمامی ان را؛ چرا که در این صورت، تفویض کل اختیارات به منزله استعفای وی تلقی می شود.
- اختیارات اساسی و قائم به شخص مقام اداری قابل تفویض نیستند؛ به عنوان مثال، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نمی توانند قانونگذاری در مجلس را به دیگری تفویض کنند؛ یا رییس جمهور نمی تواند اداره امور کشور را به دیگری تفویض کند
- تفویض اختیار باید به صورت کتبی باشد؛ چرا که اموری که به شخص زیر دست تفویض می شود، در واقع صلاحیت وی را نسبت به اموری افزایش می دهد، این افزایش صلاحیت حتما باید به صورت کتبی باشد.
تفاوت تفویض اختیار و کفالت اداری
یکی دیگر از راه های انتقال اختیارات در حقوق اداری، کفالت اداری می باشد که با تفویض اختیار تفاوت دارد.
برای اینکه تفاوت تفویض اختیار با کفالت اداری مشخص شود، لازم است تا کفالت اداری نیز بررسی شود.
کفالت اداری لزوما در شرایطی انجام می شود که به حکم قانون مسئولیت های یک مقام به عهده شخص دیگر گذاشته می شود.
در واقع کفالت اداری در شرایطی انجام می شود که یک مقام اداری، به واسطه فوت، عزل، استعفا، بیماری یا غیبت قادر به انجام امور خود نیست و به همین دلیل، کفیل وی تا انتخاب شخص جدید کلیه امور وی را به عهده دارد؛ مانند کفالت معاون اول رییس جمهور در غیاب وی.
