درگاه خدمات الکترونیک قضایی چیست؟ | مشاهده ابلاغیه الکترونیکی

ابلاغیه به هر دستور، حکم، یا به طور کلی هر مدرکی گفته می­‌شود که توسط مراجع قضایی خطاب به شهروندان صادر شده و به آن­‌ها تحویل داده شده باشد.

به عبارت ساده‌­تر منظور از ابلاغیه، ابلاغ کردن احکام و دستورات قضایی است. پس ابلاغیه محتوای حکم یا دستور را نشان نخواهد داد، بلکه به تحویل شدن آن حکم یا دستور مطابق با مقررات و دستورات قانونی گفته می‌­شود.

با توجه به اینکه تحویل اوراق قضایی به مخاطبان باید با رعایت تشریفات قانونی صورت گرفته باشدو این روز‌ها با درگاه خدمات الکترونیک قضایی سر و کار داریم، مقرراتی که هم بر نحوه تحویل و آگاه‌سازی مخاطب و هم بر زمان و مکان تحویل آن برگه حاکم است، موضوع ابلاغ در قانون جایگاه خاصی پیدا کرده است. به نحوی که اعتبار اوراق قضایی به چگونگی و زمان ابلاغ آن­‌ها بستگی دارد.

در این نوشته قصد داریم به جدیدترین نوع از روش­‌های ابلاغ یعنی ابلاغ الکترونیکی بپردازیم. محل دریافت ابلاغات الکترونیکی، نحوه دریافت ابلاغ‌­های الکترونیکی و اثرات قانونی دریافت ابلاغ­‌های الکترونیکی را با هم مرور خواهیم کرد.

ابلاغ الکترونیکی به چه معناست؟

اوراق و احکام قضایی برای آن که نسبت به مخاطبان آن قابلیت اجرایی پیدا کرده و از اعتبار قانونی کافی برخوردار شود، باید به مخاطبان تحویل گردد، تحویل اوراق قضایی به مخاطبان به طریق مشخصی که در قانون بیان شده است و با رعایت تشریفات مقرر قانونی صورت می‌گیرد که به آن ابلاغ گفته می­‌شود.

پس ابلاغ در واقع به معنای تحویل دادن یا رساندن اوراق قضایی به مخاطبان آن است. در نظر داشته باشیم که اوراق قضایی را می­‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد.

اوراق قضایی که محتوای آن شامل یک رای است. یعنی آرای صادره از محاکم قضایی که نسبت به یک پرونده در جریان صادر شده است. و دیگر اوراق قضایی که محتوای آن­‌ها حاوی رای نخواهد بود بلکه دستور قضایی برای آماده‌سازی پرونده جهت صدور رای و یا با دیگر دلایل قانونی را شامل می­‌شود.

اما صرف نظر از آن که اوراق قضایی چه محتوایی داشته باشد،

• اولا فقط نسبت به اشخاصی که در آن تعیین تکلیف شده است، یعنی طرفین پرونده قضایی اثر حقوقی به همراه می­‌آورد
• و ثانیا برای آن که همین اثر حقوقی نسبی را نیز برخوردار باشد، ضروری است که در مدت زمان مقرر قانونی و به طریقی که در قانون بیان شده است، به مخاطبان تحویل گردد.

تحویل اوراق قضایی که ضرورتا باید با رعایت تشریفات قانونی انجام گیرد، به عنوان ابلاغ شناخته می­‌شود. ابلاغ در قانون­‌های دادرسی، اعم از قانون آیین دادرسی مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری تعیین تکلیف شده و تشریفات اجرایی آن مقرر شده است.

با توجه به آنچه که در مواد قانونی یاد شده آمده است، به صورت کلی ابلاغ به دو نوع ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی تقسیم می‌­گردد. ابلاغ واقعی به زمانی گفته می‌­شود که برگه حاوی محتوای قضایی توسط مامور ابلاغ به شخص مخاطب تحویل گردد.

پس زمانی که مامور ابلاغ یک رای یا دستور قضایی را در آدرس مقرر شده در برگه اوراق به شخص مخاطب تحویل می‌­نماید، با ابلاغ واقعی مواجه هستیم. اهمیت ابلاغ واقعی از آن حیث است که مطمئن هستیم مخاطب به درستی از محتوای ابلاغیه آگاه شده است و در نتیجه باید به دستورات آمده در آن عمل نماید، اعم از آن که حضور در محکمه باشد یا تحویل مدارک یا هر دستور دیگری.

اما در فرضی که مامور ابلاغ به محل بیان شده در ابلاغیه مراجعه نموده و موفق به ملاقات با مخاطب ابلاغیه نشود، برخی روش­‌های قانونی برای تحویل ابلاغیه تعیین شده است. برای مثال می‌­تواند به اعضای خانواده مخاطب برگه ابلاغیه را تحویل نماید و یا ممکن است که در محل ابلاغ برگه ابلاغیه را الصاق نماید.

اما صرف نظر از روشی که برای تحویل در نظر گرفته شود، به سبب آن که برگه ابلاغیه مستقیما به مخاطب آن تحویل نشده است، با ابلاغ قانونی مواجه هستیم. ابلاغ قانونی یعنی تشریفات و مقررات قانونی برای تحویل ابلاغیه انجام گرفته شده است لیکن برگه مستقیما به مخاطب تحویل نشده است.

در تفاوت ابلاغ حقیقی و ابلاغ قانونی باید گفته شود که زمانی که با ابلاغ واقعی مواجه هستیم، مخاطب حتما از محتوای ابلاغیه آگاه شده است و در نتیجه لزوما باید از عهده اجرای آن برآید. اما زمانی که ابلاغیه قانونی داشته باشیم، فرض اولیه بر آن است که مخاطب از محتوای ابلاغیه آگاهی ندارد.

حال چنانچه نسبت به اجرای آن اقدام نمود، معلوم می­‌شود که ابلاغیه را دریافت کرده است و‌الا به محتوای ابلاغیه آگاه فرض نخواهد شد.

نتایجی همچون ایجاد روش اعتراضی واخواهی برای شخصی که اوراق قضایی به وی ابلاغ حقیقی نشده باشد از دیگر اثراتی است که نحوه ابلاغ به همراه می­‌آورد.

اما نکته‌­ای که اینجا باید اشاره کنیم آن است که روش ابلاغ سنتی شامل تحویل در محل بود. در حالی که در حال حاضر و به لطف الکترونیکی شدن بسیاری از فرآیندهای رسیدگی و طرح دولت هوشمند، ابلاغ اوراق قضایی به مخاطبان از طریق الکترونیکی انجام می‌گیرد.

درگاه ورود به ابلاغات الکترونیکی که در آدرس https://adliran.ir/Home/SelectLink/2 در دسترس است، برای آن دسته از شهروندانی فعال است که در سامانه ثنا که وظیفه احراز هویت الکترونیکی اشخاص را بر عهده دارد ثبت نام نموده‌­اند.

با ثبت نام در سامانه مذکور، سامانه ابلاغ­ه‌ای الکترونیکی نیز برای شما قابلیت ثبت نام و دسترسی خواهد داشت. به همین سبب برای شهروندانی که در سامانه یاد شده حساب کاربری فعال داشته باشد، ابلاغ اوراقات قضایی از طریق الکترونیکی انجام می­‌گیرد.

پس زمانی که از ابلاغ الکترونیکی صحبت می­‌کنیم، مقصود آن است که اوراق و احکام قضایی از طریق درگاه خدمات الکترونیک قضایی که در سایت عدل ایران در دسترس است به مخاطبان تحویل گردد.

ابلاغ الکترونیکی به عنوان یک روش معتبر برای تحویل اوراقات و ابلاغ­‌های قضایی شناخته می­‌شود و اعتبار آن را در گام بعدی بررسی خواهیم کرد.

در نظر داشته باشید که با اعلام وکالت، ابلاغیه‌ها به همین ترتیب در پنل وکیل دادگستری شما نیز قرار می‌گیرد و وکیل نیز از ترتیبات پرونده به صورت مرتب مطلع خواهد بود.

اعتبار ابلاغ‌­های الکترونیکی

همانطور که پیش از این اشاره کردیم، ابلاغ­‌های قضایی به دو صورت واقعی و قانونی به مخاطبان تحویل می­‌گردد. تفاوت در این نوع ابلاغ‌­ها که به تشریفات تحویل آن‌­ها به مخاطبان بستگی دارد، به اثراتی که نحوه ابلاغ با خود به همراه می‌­آورد، باز‌می­‌گردد.

توضیح آن که در ابلاغ واقعی مخاطب قطعا از محتوای ابلاغیه آگاه شده است و به همین سبب نیز باید در مدت زمان مقرر قانونی نسبت به انجام دستورات ابلاغیه اقدام نماید، برای مثال حتما باید در جلسه رسیدگی که در ابلاغیه اعلام شده است حضور یابد و یا اسناد و مدارک خواسته شده را آماده تحویل نماید.

حال آن که در ابلاغ­‌های قانونی، فرد در حقیقت جاهل به ابلاغیه تصور می­‌شود. حال چنانچه نسبت به اجرای محتوای ابلاغیه اقدام نمود، نتیجه گرفته می­‌شود که ابلاغیه را دریافت کرده است و الا اثرات قانونی که عدم اجرای احکام قضایی به همراه خواهد داشت، ضرورتا برای وی ایجاد نخواهد شد.

حال جالب است که بدانید که ابلاغ‌­های الکترونیکی نیز به هر دو اعتبار ابلاغ قانونی و ابلاغ واقعی وجود دارند. در واقع و با وجود آن که این طریقه ابلاغ از طریق سامانه عدل ایران و تحویل اوراق قضایی به حساب کاربری مخاطبان انجام می‌­گیرد، اما دقیقا نتایج ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی برای آن تصور شده است.

توضیح آن که سابقه ورود کاربران به درگاه خدمات الکترونیک قضایی در سامانه ذخیره می­‌گردد و همچنین به شماره تماسی که شخص در سامانه معرفی کرده باشد، پیامکی که شامل دریافت ابلاغیه جدید باشد ارسال می‌­گردد. حال چنانچه شخص پس از تحویل برگه قضایی به سامانه عدل ایران مراجعه نموده و ابلاغیه مربوطه را مشاهده و دریافت کرده باشد، با ابلاغ واقعی مواجه هستیم.

پس همانگونه که مشاهده می­‌شود ابلاغ‌­های الکترونیکی از اعتبار ابلاغ­‌های سنتی برخوردارند و می‌­توانند شامل هر دو نوع ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی باشند که هر کدام اثرات خاص خود را به همراه خواهد داشت.

ثبت نام در سامانه خدمات الکترونیک قضایی و دریافت ابلاغیه

همانگونه که پیش از این نیز اشاره کردیم، ابلاغ الکترونیکی به این معناست که محتوای ابلاغیه را می­‌توان از طریق سامانه عدل ایران دریافت نمود. در واقع صفحه اصلی این سامانه که در آدرس https://adliran.ir/Home/Index در دسترس خواهد بود، شامل خدمات مختلفی از جمله دریافت ابلاغ‌­های قضایی است.

این سامانه که به عنوان درگاه خدمات الکترونیک قضایی معرفی شده و به کار گرفته می­‌شود، برای کلیه شهروندان ایرانی که کد ملی داشته باشند و یا حتی اتباع خارجی که شناسه اختصاصی خود را دریافت نموده باشند قابلیت دسترسی دارد.

البته کار با این سامانه و دریافت خدمات آن موکول است به آن که در سامانه ثنا ثبت نام و احراز هویت صورت گرفته باشد.

سامانه ثنا که خدمات خود را در آدرس https://sana.adliran.ir/Sana/Index#/Main ارائه می‌­نماید، اطلاعات هویتی شخص، تصویر وی، تصویر امضای وی و نیز شماره تماسی که با کد ملی وی تهیه شده باشد را از شما دریافت خواهد کرد و پس از آن که احراز هویتی الکترونیکی تایید گردید، حساب کاربری برای شما ایجاد می­‌گردد.

پس از آن که حساب کاربری ثنا را دریافت نمودید، می­‌توانید از طریق سامانه عدل ایران ابلاغ­‌های خود را مشاهده و دریافت نمایید که در گام بعدی توضیح خواهیم داد.

چگونگی مشاهده ابلاغ­‌های الکترونیکی

اشاره کردیم که استفاده از خدمات الکترونیکی قضایی همچون دریافت ابلاغ­‌های قضایی در سامانه عدل ایران، موکول است به اینکه ثبت نام موفقی در سامانه ثنا داشته باشید.

برای ثبت نام در سامانه یاد شده می‌­توانید راسا و به کمک گوشی تلفن همراه و یا لپ­تاپ اقدام نمایید و یا می‌­توانید از یکی از دفاتر خدمات قضایی بخواهید که ثبت نام مربوطه را برای شما انجام دهند.

اما در هر صورت استفاده از خدمات سامانه عدل ایران همچون دریافت ابلاغ‌­های الکترونیکی، مشروط است به اینکه در سامانه ثنا ثبت نام نموده باشید.

1. نخست به آدرس https://adliran.ir/Home/SelectLink/2 مراجعه نمایید.
2. سپس یکی از گزینه‌­های سامانه اصلی ابلاغ الکترونیکی یا سامانه پشتیبان ابلاغ الکترونیکی را انتخاب نمایید.
3. پس از آن که به سامانه مربوطه وارد شدید، در گام اول نوع دسترسی خود که می­‌تواند شامل شخصی حقیقی یا شخص حقوقی و نیز تابعیت که ایرانی یا غیرایرانی خواهد بود را تعیین نمایید.
4. سپس شماره ملی خود و رمز اصلی که از سامانه ثنا دریافت کرده بودید را وارد نموده و گزینه مرحله بعد را انتخاب نمایید.
5. در این مرحله پیامکی حاوی رمز عبور موقت برای شما ارسال خواهد شد. این رمز عبور که تا ۲۴ ساعت اعتبار خواهد داشت را به سامانه معرفی نمایید و ورود به سامانه را کلیک کنید.
6. صفحه‌­ای که به شما نشان داده می­‌شود شامل کلیه ابلاغ‌­های قضایی است که دریافت کرده­‌اید. چنانچه ابلاغیه جدیدی برای شما ارسال شده باشد می­‌توانید در اولین گزینه که پاکت نامه‌­ای را نشان می‌­دهد آن را دریافت و مشاهده نمایید و در غیر این صورت می‌­توانید سوابق ابلاغیه­‌ها را از گزینه دوم دریافت نمایید.

در نظر داشته باشید که به محض ورود به صندوق پستی و دانلود یک ابلاغیه قضایی، آن ابلاغیه به شما ابلاغ واقعی شده است و تا پیش از دانلود آن، ابلاغ قانونی تصور می­‌شود.

مشاوره دریافت و مشاهده ابلاغ الکترونیکی

با توجه به هدف دولت هوشمند در جایگزین کردن وسایل ارتباط الکترونیکی و به ویژه تغییر نحوه دریافت و تحویل اوراق قضایی، اعم از ثبت دعوا و شکایت، ثبت لوایح، تقدیم اسناد و مدارک و نیز صدور و تحویل اوراق قضایی به طریق الکترونیکی بدل شده است، شناسایی و آگاهی از نحوه استفاده از این خدمات الکترونیکی اهمیت فزاینده­‌ای یافته است.

به همین سبب نیز برای آن که بتوان از کاربردهای سامانه‌­های قضایی برخوردار شد، در اولین گام ضروری است که در سامانه ثنا یعنی سامانه احراز هویت قضایی ثبت به عمل آید. ثبت نام در این سامانه می­‌تواند به کمک دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و یا شخصا توسط مخاطبان انجام گیرد.

اما پس از آن که در سامانه مربوطه ثبت نام شد، می­‌توان از خدمات الکترونیکی همچون دسترسی به اوراق و ابلاغیه‌های الکترونیکی برخوردار شد. این ابلاغات الکترونیکی که به حساب کاربری شخص در سامانه عدل ایران ارسال می­‌گردد، با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور دریافت شده از سامانه ثنا برای اشخاص در دسترس است.

پس از ورود به سامانه نیز تنها کافی است که اوراق قضایی را مشاهده و دانلود نماییم. اما باید در نظر داشته باشیم که زمان دریافت اوراق قضایی، تشریفات قانونی حاکم بر آن را می‌­تواند تغییر دهد.

نکته‌­ای که در این نوشته در قالب ابلاغ واقعی و قانونی با آن آشنا شدیم. با این حال پیشنهاد می­‌گردد که برای شناسایی بهتر آثار انواع ابلاغ‌­ها به دیگر مطالب مربوطه که در سامانه بنیاد وکلا در دسترس است مراجعه نمایید و یا خدمات مشاوره را جهت ساخت حساب کاربری و دریافت اوراق و ابلاغات قضایی از مشاوره حقوقی بنیاد وکلا دریافت نمایید.