مجازات یا کیفر، تدبیری است که قانون گذار برای تنبیه افرادی که اعمالی خلاف قانون انجام می دهند در نظر گرفته است.
این چاره اندیشی برای جلوگیری از هرج و مرج و برقراری نظم در جامعه است تا افراد بدانند، عدم رعایت حقوق دیگران با برخورد قانون همراه است.
در قانون انواع مجازات برای جرایم در نظر گرفته شده است.
بعضی از این جرایم از قران و فقه گرفته شده اند و برخی را قانون گذار بنابر مصلحت زمانه تعیین کرده است.
یکی از انواع مجازات های اصلی، مجازات قصاص است.
همه ما در داستانها و فیلم ها و اخبار، شنیده ایم که مجرم طبق قانون محکوم به قصاص شده است.
این جمله و کلمه قصاص به ذهن بسیاری از افراد "اعدام" را متبادر می کند، اما قصاص و اعدام با هم تفاوت دارند.
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد و بخواهید بدانید که فرق قصاص و اعدام در چیست؛ از این رو در این مقاله به بررسی معنی قصاص، معنی اعدام و تفاوت قصاص و اعدام می پردازیم.
قصاص یعنی چه؟
قصاص از ریشه کلمه "قص" به معنی پیگیری کردن اثر چیزی است.
در حقوق قصاص یک اصطلاح است که برای مجازات مجرم به نسبت جرمش به کار می رود.
قصاص حکمی است که از قران اقتباس شده است.
خداوند در چند آیه از جمله آیه "و لکم فی القصاص حیره یا اولی الالباب" و هم چنین آیه ۱۸۷ سوره بقره، آیه ۴۰ و ۴۱ سوره شوری، آیه ۱۲۶ سوره نحل و … به قصاص اشاره کرده است؛ بنابراین قصاص یک مجازات حدی است.
مجازات حدی مجازاتی است که خداوند آن را مقرر کرده است، به همین دلیل قانون گذار آن را به همان صورتی که در قران آمده است اعمال می کند و حق ایجاد هیچ گونه تغییر در آن ندارد.
اعدام یعنی چه؟
اعدام از ریشه کلمه عدم یک کلمه عربی است که در معنای فارسی معادل سر به نیست کردن، نابود کردن و جان ستاندن از دیگری است؛ بنابراین مجازات اعدام یعنی کیفر فرد با گرفتن جان او.
اعدام در تاریخ حقوق کیفری سنگین ترین مجازات بشری بوده است و در واقع از آن به عنوان اشد مجازات یاد می شود.
مجازات اعدام روشهای گوناگونی مثل از دار آویختن، تزریق، تیر باران و .. دارد.
این مجازات به دلیل اینکه از افراد سلب حیات می کند، همیشه با موافقان و مخالفانی رو به رو بوده است.
فرق قصاص با اعدام
حال میخواهیم بررسی کنیم که تفاوت اعدام و قصاص چیست؟
فرق قصاص و اعدام در موارد زیر است:
- اولین و مهمترین فرق اعدام و قصاص این است که اعدام مجازاتی است که به زندگی فرد پایان می دهد ولی قصاص هم برای پایان دادن به زندگی و هم برای مجازات نقص عضو استفاده می شود.
- برای اینکه مجازات قصاص توسط قاضی صادر شود، کسی که از وقوع یک جرم ضرر کرده است باید به دادگاه مراجعه کند و از قاضی درخواست رسیدگی کند تا قاضی با بررسی موضوع اجازه قصاص بدهد.
مثل اینکه کسی دست دیگری را قطع کند، اما حکم اعدام با اقامه دعوی از طرف دادستان نیز صادر می شود؛ مثل اینکه دادستان بابت محاربه شکایت کند.
- قصاص مجازاتی است که قانون گذار آن را بر اساس آیات قران تبیین کرده و به صورت قانون در آورده است ولی مجازات اعدام توسط خود قانون گذار و با توجه به شرایط جامعه تعیین شده است.
بنابراین قصاص یک مجازات حدی است (مجازاتی که نوع و میزان آن در شرع تعیین شده است) و اعدام یک مجازات تعزیری یا بازدارنده (مجازاتی که قانون گذار با صلاحدید خود آن را برای تنبیه مجرم در نظر می گیرد).
- خداوند همانطور که در قران اجازه قصاص را داده است به بخشش نیز دعوت کرده است؛ بنابراین در مجازات قصاص شاکی می تواند مجرم را ببخشد، اما مجازات اعدام چون از طرف قانون گذار تعیین می شود، یک جرم غیر قابل بخشش است.
- مجازات قصاص مختص جرم قتل عمد است اما اعدام مجازات کلی تری است که برای جرایم مختلفی مثل زنا ، سرقت حدی، محاربه و … صادر می شود.
- نحوه اجرا قصاص و اعدام نیز با هم متفاوت است؛ برای مثال اگر کسی انگشت نشانه دیگری را با چاقو قطع کند، انگشت نشانه او با چاقو قصاص خواهد شد و اگر با ساطور قطع کند قصاص با ساطور صورت می گیرد.
اما اعدام همیشه به یک صورت است؛ مثلا دار زدن همیشه به یک صورت و اعدام با تزریق همیشه به یک صورت رخ می دهد و تفاوتی در آنها نیست.
- تفاوت کلی قصاص و اعدام این است که اعدام حالت کلی و عام تری نسبت به قصاص دارد.
