علی رغم اینکه اصل بر این است که احکام صادر شده از دادگاه ها عادلانه بوده و با رعایت تمام موازین قانونی صادر می شوند، اما همواره این امکان وجود دارد که اشتباهی در صدور احکام پیش بیاید یا کشف موضوعی جدید و تازه سبب تغییر حکم بشود.
اشخاصی که می توانند به حکم یا رای دادگاه اعتراض نمایند یا اشخاص دارای حق اعتراض بر طبق قانون آیین دادرسی کیفری تعیین شده است.
در واقع اعتراض به آراء دادگاه یا در مرحله تجدیدنظر و یا فرجام خواهی و همچنین اعاده دادرسی انجام می گردد.
لازم به ذکر است که اشخاص دارای حق اعتراض با توجه به اینکه در کدام مرحله اقدام به اعتراض می نمایند، متفاوت می باشند؛ به همین دلیل در این مقاله به بررسی روش های اعتراض به آراء و اشخاص دارای حق اعتراض به آرای دادگاه ها می پردازیم.
روش های اعتراض به آراء
راه های اعتراض به آراء دادگاه ها را می توان به دو دسته، طرق عادی و طرق فوق العاده شکایت از آرا تقسیم نمود.
تجدیدنظر خواهی، فرجام خواهی و اعاده دادرسی از جمله راه های اعتراض به آرا صادره از سوی دادگاه ها می باشد.
تجدیدنظرخواهی
اگر آرایی که از دادگاه ها صادر شده اند قابلیت تجدیدنظر خواهی داشته باشند، طرفین دعوی حق دارند، بعد از آن که قاضی دادگاه حکم مقتضی را با توجه به مدارک و مستندات صادر می نماید با توجه به دلایل و جهات تجدیدنظر خواهی در مهلت تعیین شده در قانون، نسبت به رای صادره اعتراض و درخواست تجدیدنظرخواهی نمایند.
اصولا آراء صادره از دادگاه ها قابل تجدید نظر خواهی هستند؛ مگر آنکه استثناء شده باشند.
فرجام خواهی
یکی از طرق فوق العاده اعتراض به حکم دادگاه، فرجام خواهی می باشد و به این معناست که دیوان عالی کشور انطباق یا عدم انطباق رأی صادر شده را با مقررات قانونی و موازین شرعی تشخیص بدهد و در نهایت آن را تایید یا نقض کند.
اعاده دادرسی
اعاده دادرسی در امور کیفری یکی از راه های فوق العاده شکایات از احکام صادره از دادگاه ها است، اعاده دادرسی به این معناست که همان مرجعی که رأی را صادر کرده است، در صورت وجود شرایطی دوباره آن را مورد بررسی قرار بدهد.
اشخاص دارای حق اعتراض به آرای دادگاه ها
اشخاصی که می توانند به حکم یا رای دادگاه اعتراض نمایند یا اشخاص دارای حق اعتراض به آرای دادگاه ها بر طبق قانون آیین دادرسی کیفری تعیین شده اند که در ادامه به تفکیک به بررسی هر یک از آن ها می پردازیم.
اشخاصی که دارای حق تجدیدنظرخواهی در دعاوی کیفری هستند، بر طبق قانون عبارتند از: محکوم علیه یا وکیل و نماینده قانونی او، شاکی یا مدعی خصوصی یا وکیل یا نماینده قانونی آنان و همچنین دادستان از جهت برائت متهم یا از جهت عدم انطباق رای با قانون یا از جهت عدم تناسب مجازات می توانند درخواست اعتراض به رای دادگاه را نمایند.
افرادی که بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری می توانند فرجام خواهی از رای دادگاه را تقاضا نمایند عبارتند از:
محکوم علیه یا وکیل و نماینده قانونی او، شاکی یا مدعی خصوصی یا وکیل یا نماینده قانونی آنان، دادستان از جهت برائت متهم یا از جهت عدم انطباق رای با قانون یا از جهت عدم تناسب مجازات نیز می تواند نسبت به رای دادگاه اعتراض کنند.
اشخاص دارای حق تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی در آرای کیفری مربوط به جرایم اطفال و نوجوانان بر طبق قانون خود فرد نوجوان و یا ولی نوجوان یا طفل سرپرست قانونی طفل یا نوجوان یا وکیل آنان و همچنین دادستان رای مخالف قانون باشد، مدعی خصوصی فقط از حکم اگر مربوط به ضرر و زیان یا برائت یا قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب یا قرار بایگانی کردن پرونده باشد، می تواند به رای دادگاه اعتراض نماید.
اشخاص دارای حق اعاده دادرسی محکوم علیه یا وکیل و نماینده قانونی او و در ردیف دوم همسر یا وراث قانونی یا وصی محکوم علیه در صورت فوت یا غیبت او و همچنین دادستان کل کشور و دادستان مجری حکم، از جمله افراد دارای حق اعتراض می باشد.
