وقتی حدود وظایف و اختیارات مامور اجرا را بدانیم انتظارات ما از وی معقول و منطقی خواهد بود، در غیر این صورت با انتظارات نابه‌جا ممکن است مواجه با پاسخی شویم که ما را از روند رسیدگی دلسرد کند.
ابلاغ اجراییه چه به صورت واقعی باشد و چه به صورت قانونی، نخستین وظیفه دادورز است.
پس از ابلاغ اجراییه، مدیر اجرا نام دادورز مامور اجرا را در ذیل اجراییه می‌نویسد و عملیات اجرایی را به عهده او محول می‌کند.
علاوه بر این، کارهای مرتبط اجرای اجراییه نیز بر عهده دادورز است.
عملیات و اقدامات اجرایی به استناد ماده ۴ قانون اجرای احکام مدنی، ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجراییه به محکوم علیه به اجرا گذاشته می‌شود.
این اقدامات با توجه به موضوع محکوم‌به، متفاوت است و حسب مورد از توقیف اموال تا انجام فعل یا ترک فعل و هم چنین مزایده و فروش خواهند بود.
از دادورز چه انتظاری داشته باشیم؟
فرآیند اجرای رای، توسط مامور اجرا قبل از هر چیز به یاد داشته باشید که هیچ رایی اجرا نمی‌شود، مگر اینکه ذی‌نفع آن را تقاضا کند؛ بنابراین انتظار نداشته باشید بعد از صدور رای همان‌طور که شما در منزل مشغول استراحت هستید، روند اجرای حکم خود به خود شروع شود و به نتیجه برسد.
بعد از درخواست صدور اجراییه اجرای حکم و پس از اینکه درخواست صدور اجراییه به پیوست مدارک لازم تسلیم دفتر دادگاه شد، مدیر دفتر آن را با گزارش لازم تقدیم دادگاه می‌کند.
رییس دادگاه با توجه به درخواست و پیوست‌های آن و بعد از اینکه معلوم شد شرایط صدور اجراییه وجود دارد اقدام به صدور دستور اجراییه می‌کند.
مسئولیت دادورزان
نقش مهمی که دادورزان بر عهده دارند، باعث شده است که برخی حساسیت‌ها نسبت به کار آنان وجود داشته باشد.
علاوه بر مسئولیت‌های کیفری و مدنی، تخلفات انتظامی دادورزان هم موجب تعقیب انتظامی خواهد بود.
اگر دادورز دچار تخلفی شود مورد تعقیب انتظامی قرار می‌گیرد و به یکی از کیفرهای اداری توبیخ، کسر مقرری ماهیانه تا یک ثلث از یک تا شش ماه و اخراج از خدمت محکوم می‌شوند.
رییس دادگاهی که دادورز تحت نظر او انجام وظیفه می‌کند، به تخلفات انتظامی مامور رسیدگی می‌کند و در صورت بروز تخلفی پس از جلب نظر دادستان درباره مامور متخلف مجازات انتظامی مقرر شده در قانون اعمال می‌شود.
علاوه بر این دادورزان ممکن است با توجه به وظیفه‌ای که بر عهده دارند، مرتکب جرایم خاصی هم شوند؛ برای مثال یکی از جرایمی که در مورد این گروه ممکن است رخ دهد، خیانت در امانت است.
ممکن است مامور اجرا وجوه یا اموالی را که در نزد او بوده است، تلف کند.
در این صورت فوری از محکمه‌ای که مامور در نزد آن ماموریت دارد قرار توقیف و بازداشت او تقاضا می‌شود و این وضع تا زمانی که وجوه تفریط شده پرداخت شود، ادامه خواهد داشت.
علاوه بر این ممکن است خسارتی از سوی دادورز وارد شود که ریشه در تقصیر او داشته باشد؛ در این صورت هم او باید این خسارت را جبران کند.
هر گاه به واسطه اقدامات غیرقانونی ماموران اجرا خساراتی بر اشخاص وارد شود، ماموران موافق قانون به تادیه خسارت محکوم می‌شوند.
همچنین اگر کسانی مانع دادورز و مامور اجرا در انجام وظایفشان شوند، علاوه بر مجازات مقرر در قوانین کیفری مسئول خسارات ناشی از عمل خود نیز هستند.
بنابراین در خصوص مسئولیت‌های مختلف دادورز می‌توانیم یک تقسیم‌بندی به این ترتیب ارایه کنیم:
- در خصوص جرایم دادورز دادسرای محل وقوع جرم رسیدگی می‌کند.
- در خصوص تخلفات اداری، دادورز به تخلفات اداری معرفی خواهد شد.
- رسیدگی به اعتراض راجع به توقیف و صورت‌برداری و تشریفات مزایده و غیره همان دادگاهی است که مامور
- اجرای تحت امر او، اقدام به ایفای وظایف می‌کند به موضوع رسیدگی خواهد کرد.
امتیازات ماموران اجرا در مقابل مسئولیت‌های متنوعی که برای مامور اجرا در نظر گرفته شده است، برخی امتیازات هم برای او پیش‌بینی شده است؛ مثلا اگر هنگام اجرای حکم، نسبت به ماموران اجرا مقاومت یا سوء‌رفتاری صورت گیرد، آنان می‌توانند از ماموران انتظامی برای اجرای حکم کمک بخواهند.
دادورزان می‌توانند در مواقع لزوم از کمک آنان استفاده کنند و یکی از موارد لزوم، مواجه شدن با سوء رفتار است.
منظور از سوء رفتار اقدامی فراتر از مقاومت است؛ به عبارت دیگر اگر سوء رفتار در قالب امر جزایی باشد، مرتکب از این جهت نیز قابل تعقیب کیفری خواهد بود.
مامور نیروی انتظامی وظیفه دارد به این درخواست دادورز پاسخ مثبت دهد و او را در این خصوص یاری کند؛ اما اگر مامور نیروی انتظامی امتناع کند تکلیف چیست؟
مامور اجرا در این خصوص، صورت‌مجلسی تنظیم و توسط مدیر اجرا برای تعقیب به مرجع صلاحیت‌دار می‌فرستد؛ چرایی رد ماموران اجرایی گفتیم که برای اجرای رای باید به خدمات ماموران اجرا یا دادورزان دل ببندید؛ اما ممکن است به بی‌طرفی و عملکرد عادلانه دادورز اعتراض داشته باشید.
در این صورت بهتر است از ابتدا وی را وارد جریان اجرای رای نکنیم. این کار با طرح ایراد رد امکان‌پذیر است.
موارد رد ماموران اجرا به استناد ماده ۱۸ قانون اجرای احکام مدنی عبارتند از:
- امر اجرا راجع به همسر آنان باشد.
- امر اجرا راجع به اشخاصی باشد که مدیر و یا دادورز و مامور اجرا با آنان قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم دارد.
- مدیر یا دادورز (مامور اجرا) قیم یا وصی یکی از طرفین یا کفیل امور او باشد.
- وقتی که امر اجرا راجع به کسانی باشد که بین آنان و مدیر یا دادورز (مامور اجرا) یا همسر آنان دعوای مدنی یا کیفری مطرح است.
اما اگر دادورز رد شود در این صورت اگر دادورز دیگری در دادگاه باشد، امر اجرا به او واگذار می‌شود؛ اما اگر دادگاه همان یک دادورز را داشته باشد تکلیف چیست؟
اگر در آن حوزه مدیر یا مامور دیگری نباشد، اجرای حکم به وسیله مدیر دفتر یا کارمند دیگر دادگاه یا حسب مورد ماموران نیروی انتظامی به عمل خواهد آمد.
بعضی بر این عقیده‌اند که ارجاع به دادورز دیگر، از اختیارات مدیر اجراست؛ زیرا در امر ارجاع نیز رعایت سلسله‌مراتب اداری ضروری است و بین رییس دادگاه و دادورز (مامور اجرا) مدیر اجرا وجود دارد.
بنابراین دلیلی وجود ندارد که وقتی مسئول مستقیم می‌تواند امر اجرا را به دادورز دیگر محول کند، رییس دادگاه در این مداخله کند.
شما برای اجرای حکم قبل از هر چیز باید درخواست صدور اجراییه کنید.
بعد از صدور دستور اجرا دادورز یا مامور اجرا مهم‌ترین نقش را در اجرای رای شما بر عهده دارد. البته نقش مامور اجرا در اجرای رای زمانی بیشتر می‌شود که محکوم‌علیه با میل و رضایت رای را اجرا نکرده باشد.
وی ۱۰ روز از زمان ابلاغ اجراییه فرصت دارد که رای دادگاه را اجرا کند و اگر از این مهلت استفاده نکرد و رای را با رضایت به اجرا درنیاورد، در این صورت نوبت به مراجعه به ماموران اجرا برای توقیف اموال منقول یا غیر منقول محکوم‌علیه می‌رسد.
تشریفات توقیف اموال منقول با غیر منقول متفاوت است؛ اما در هر دو مورد مامور اجرا نقش پررنگی را بر عهده دارد.
در صورت نیاز می‌توانید از قسمت پرسش و پاسخ حقوقی، به طور رایگان و آنلاین با مشاورین و وکلای درجه یک ارتباط بگیرید و ابهامات و مشکلات خود را در این زمینه برطرف کنید.
