دادسرا بخشی از دادگستری است که وظیفه رسیدگی به یک سری امور جزایی و بعضا غیر جزایی را دارد.
وظایف دادسرا در قانون مشخص شده است؛ از جمله مهمترین این وظایف تعقیب و رسیدگی به جرم است.
دادسراها معمولا درکنار دادگاه ها تشکیل می شوند.
در دادسراها مانند دادگاه برای انجام وظایف افرادی مشغول به کار هستند که دارای سلسله مراتب اند .
این مقامات مانند مقامات قضایی در دادگاه به ترتیب درجه دارای وظایف و اختیاراتی هستند که باید آنها را انجام دهند.
یکی از افرادی که در دادسر فعالیت می کند دادستان است؛ از این رو در این مقاله به بررسی اینکه دادستان کیست، وظایف قضایی دادستان، وظایف اداری دادستان و تقسیم بندی دادستان ها می پردازیم.
دادستان کیست؟
دادستان که به او مدعی العموم هم گفته می شود، کسی است که رئیس دادسرا ست و در راس آن قرار دارد.
دادستان نماینده جامعه است و در مواقعی که منافع و حقوق مردم و مصلحت جامعه اقتضا می کند، اقدامات لازم را برای حمایت از این حقوق و منافع انجام می دهد.
هم چنین دادستان مسئول افراد و مجموعه ای است که تحت نظر او فعالیت می کنند، بر همین مبنا بسیاری از وظایف دادسرا ها بر عهده دادستان است.
وظایف دادستان به دو دسته وظایف قضایی و وظایف اداری تقسیم می شود که در ادامه مقاله به توضیح آن می پردازیم.
وظایف قضایی دادستان
مهمترین وظایف دادستان، وظایف قضایی اوست که به چند دسته تقسیم می شود، از جمله:
وظیفه دادستان در جرایم با جنبه عمومی
دادستان این صلاحیت را دارد که در جرایم با جنبه عمومی، مثل جرم رابطه نامشروع یا جرم بی حجابی و … که برای رسیدگی به آنها نیازی نیست، حتما شاکی خصوصی وجود داشته، رسیدگی را آغاز کند.
یعنی همین که جرایم با جنبه عمومی مثل بد حجابی رخ بدهد از طریق دادستان قابلیت پیگیری و تعقیب دارد زیرا همانطور که گفتیم دادستان نماینده جامعه و مردم است و در صورتی که عملی وجدان جامعه را جریحه دار کند، او به نمایندگی از همه به جرم رسیدگی خواهد کرد.
پس اولین وظیفه قضایی دادستان تعقیب و رسیدگی به جرایم با جنبه عمومی است.
وظیفه دادستان در جرایم قابل گذشت
دومین وظیفه قضایی دادستان مرتبط با جرایم قابل گذشت است که فقط با شکایت شاکی خصوصی می توانند در دادگاه مطرح شوند و دادستان وظیفه دارد بعد از شکایت شاکی به موضوع رسیدگی کند.
وظیفه دادستان در صدور کیفرخواست
سومین وظیفه دادستان که یکی از مهمترین وظایف او نیز هست، صدور کیفرخواست است.
بعد از اینکه مراحل تعقیب جرم و تفهیم اتهام و اینکه مجرم کیست مشخص شد، دادستان اقدام به صدور کیفر خواست می کند و در آن جرم واقع شده و انتساب آن را به مرتکب مشخص می کند و به دادگاه می فرستد تا رسیدگی دادگاه به جرم مستند باشد.
تعیین تکلیف اشیا مورد استفاده در جرم
وظیفه دادستان این است که تکلیف اسباب وسایلی که با آنها جرم صورت گرفته است را معین کند .
حضور در دادگاه برای محاکمه
وظیفه دیگر دادستان این است که در جلسه دادگاهی که برای رسیدگی به جرم آغاز می شود حضور پیدا کند . بدون حضور دادستان جلسه رسمیت ندارد . اگر دادستان نمی توانست در جلسه حضور پیدا کند، معاون یا یکی از دادیاران را به نمایندگی از خود به دادگاه خواهد فرستاد .
اجرای احکام کیفری
بعد از اینکه حکمی در دادگاه صادر شد برای اجرا به دادسرا بر می گردد تا اجرا شود؛ بنابراین وظیفه اجرای احکام کیفری بر عهده دادستان و در دادسرا است.
وظایف اداری دادستان
وظایف اداری دادستان از قرار زیر است:
- نظارت بر اعمال ضابطان"
دادستان رییس دادسرا است و باید به اینکه افرادی که در مجموعه او فعالیت می کنند، کار خود را به درستی انجام می دهند نظارت کند.
ضابطانی که در دادسرا فعالیت می کنند توسط دادستان آموزش داده می شوند؛ بنابراین اصلی ترین وظیفه اداری دادستان نظارت بر اعمال معاون، دادیار و بازپرس است.
- امور حسبی:
وظیفه دوم دادستان حفظ حقوق افراد صغیر، مجنون و غایب مفقود الاثر است.
در مورد این افراد واحدی به نام واحد امور سرپرستی محجوران در دادسرا ها وجود دارد.
این واحد زیر نظر دادستان اداره می شود و در هر مورد به خصوص به انجام فعالیت های لازم می پردازد.
تقسیم بندی مراتب دادستان ها
دادستان ها به چند دسته تقسیم می شوند:
- دادستان کل
- دادستان شهرستان مرکز استان
- دادستان شهرستان
هر کدام از این دادستان ها بر اعمال دادستان های زیر مجموعه خود نظارت می کنند.
دادستان شهرستان مرکز استان بر اعمال دادستان استان و دادستان کل بر وظایف دادستان شهرستان مرکز استان نظارت می کند.
هم چنین دادستان کل وظیفه نظارت بر دادسرای عمومی، دادسرای انقلاب و دادسرای نظامی را دارد.
