جایگاه حقوق زنان از نگاه قانون مدنی ایران

یکی از مهم ترین نکاتی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آن تاکید شده است اهمیت حقوق زنان و تلاش برای بازیابی و احیای این حقوق می باشد.

از جنبه های بازتاب این اصل مهم قانون اساسی، حقوق زنان در قوانین عادی مانند قانون مدنی است. ما در ادامه به کمک دانش تخصصی وکیل خود به بررسی این حقوق و استناد به مواد قانون مدنی می پردازیم.

حقوق زنان در قانون مدنی

امتیازات حقوق زن در قانون مدنی عبارتند از:

حق زن در تعریف دارایی خود

طبق ماده ۱۱۱۸ زن دارای استقلال اقتصادی است و می تواند به هرگونه دارایی خود را تصرف کند و این دارایی با اخذ نفقه منافاتی ندارد.

حق زن در استفاده و اعمال شروط ضمن عقد

برابر ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، زن به هنگام عقد می تواند هر شرطی را که مخالف مقتضای ذات عقد نباشد بر مرد اعمال کند.

حق فسخ نکاح در صورت جنون مرد (ماده ۱۱۲۱)

جنون به سه دسته جنون آنی، ادواری و مستمر، تقسیم می شود . قانونگذار می گوید تفاوتی بین جنون مستمر یا ادواری نیست.

حق زن در طلاق رجعی

در طلاق رجعی زن و شوهر باید به مدت سه ماه در یک منزل سکونت داشته باشند و مرد به زن نفقه بدهد؛ در این شرایط، در صورت فوت مرد، زن ارث می برد.

چنانچه در این ایام مرد بخواهد زن دیگری اختیار کند حتما باید با اجازه همسر اول یا دادگاه باشد. در ایام عده، مرد نمی تواند با خواهر زن ازدواج بکند و زنا در این دوره، زنای محسنه محسوب می شود.

زن می تواند تمام وظایف زوجیت را که منافاتی با ماهیت طلاق ندارد انجام بدهد. فلسفه این امر در قرآن این است که خداوند می فرماید :شما نمی دانید شاید خداوند خیری دیگر پدید آورد.

حقوق دیگر

• اگر زنی فوت کند و اولادی نداشته باشد به همسرش ۲/۱ ارث می رسد و اگر اولاد داشته باشد ۴/۱ ارث می برد.
• اگر مردی فوت کند و اولاد نداشته باشد به زن ۴/۱ ارث می رسد و اگر اولاد داشته باشد ۸/۱ ارث می رسد.
• اگر مردی فوت کند و چند تا زن داشته باشد ۸/۱ به همه آنها به طور مساوی ارث می رسد و اگر اولاد نداشته باشد ۴/۱ به آنها ارث می رسد.
• اگر صفت خاصی در یکی از طرفین شرط شده باشد اما پس از عقد، فقدان وصف منظور شود ،طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت؛ مثلا صفت پزشک برای مردی که پزشک نیست، البته زن می تواند از حق فسخ خود بگذرد اما مطالبه خسارت به قوت خود باقی است.

در واقع وکیل آنلاین ما به خانواده ها توصیه می کند که می توانند اوصاف ذکر شده را ثبت کرده تا در صورت وقوع مشکل پس از ازدواج از حق فسخ استفاده کنند.

امتیازات ویژه زنان در قانون مدنی

قانون مدنی، برای زنان امتیازاتی قایل شده است که عبارتند از:

• استحقاق نیمی از مهریه قبل از عروسی در صورت وقوع طلاق
• حق زن در مهریه ازدواج موقت: در ازدواج موقت اگر مهریه تعیین نشود عقد باطل است.
• حق زن در مسئله فسخ نکاح: طلاق در دست مرد است، ولی در فسخ، این طور نیست و حق مشترک است ،به محض اینکه شرایط فسخ ایجاد شد حق نیز ایجاد می شود.
• حق زن در مسئله نفقه: این حق به محض عقد محقق می شود.
•  حق زن در انتخاب محل سکونت: با شرط ضمن عقد زن می تواند حق سکونت را از آن خود کند.

حق زن در ترک منزل شوهر در صورت خوف از ضرر جسمی، مالی یا شرافتی: زن بدون اجازه شوهر نمی تواند خانه شوهر را ترک کند.اما بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی گاهی اوقات حق دارد که بدون اجازه شوهر منزل را ترک کند؛ مثلا هر چند خروج از کشور نیاز به اجازه مرد دارد اما زنی که مستطیع شده است و می خواهد به حج تمتع برود، می تواند بدون اجازه شوهر، خانه را ترک نماید.

• حق زن در استفاده از حق حبس: تا زمانی که مرد مهریه زن را پرداخت نکرده است زن می تواند برابر ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی از انجام وظایف زناشویی خودداری کند.حتی در این صورت نیز مرد باید نفقه را پرداخت کند.

عیوب چند قسم است: یا مختص مرد است یا مختص زن و یا عیوب مشترک می باشد. عیوب مشترک، مثل جنون در زن و یا مرد، البته جنون باید قبل از عقد باشد و در این صورت به هر دو طرف حق فسخ نکاح داده شده است. این امکان قانونی است که از سوی مشاوره حقوقی نیز به بسیاری از زوجین توصیه می شود.

ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی می گوید: اگر مرد یا زنی خود را واجد صفاتی معرفی کنند که پس از عقد، فقدان آن مشخص شود این امر تدلیس نام دارد و از موجبات فسخ نکاح است.

در مورد ناتوانی جنسی مرد، زن می تواند مانند سایر موارد فسخ نکاح، بلافاصله با جنبه اعلامی، قضیه را بیان کند و پس از یک سال مراجعه به دادگاه و پزشکی قانونی در صورت عدم درمان مرد، دادگاه فسخ نکاح را اعلام می کند.

به گفته متخصصین ما در جلسات مشاوره حقوقی تلفنی اگر زنی قبل از عقد و یا مدتی پس از زندگی با شوهر از این عیب مطلع شده باشد، نمی تواند از حق فسخ استفاده کند و حتما باید به دادگاه مراجعه کند و تقاضای طلاق بدهد.