علاوه بر موازین بین المللی موجود در رابطه با ممنوعیت کار کودکان، قانون کار جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهم ترین سند تنظیم کننده روابط کار میان کارگر و کارفرما در رابطه با شرایط کار نوجوانان احکام و قواعد ویژه ای را وضع نموده است که در ضمن مبحث پنجم از فصل سوم قانون کار، تحت عنوان "شرایط کار نوجوانان" تدوین یافته است.
لازم به ذکر است که بر اساس قانون کار، کارگران نوجوان به کارگرانی گفته می شود که در بازه سنی ۱۵ الی ۱۸ سال می باشند و به دلیل حساسیت ناشی از سن کم در این کارگران، حمایت هایی در خصوص آنها در نظر گرفته شده است.
به همین مناسبت، در ادامه این مقاله قصد داریم مهم ترین شرایطی را که قانون کار در خصوص شرایط کار نوجوانان مقرر داشته است را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم تا از این طریق، حمایت های قانونی از کارگران نوجوان مورد تشریح قرار گیرد.
کارگر نوجوان کیست؟
یکی از شرایط صحت انعقاد قرارداد های کار این است که طرفین رابطه کار از اهلیت و رشد لازم برخوردار باشند تا از این طریق، مصالح آنها محفوظ بماند.
به دلیل پیشینه تاریک سوء استفاده از کار کودکان و نوجوانان و کار اجباری توسط آنها، در اکثر کشورها حداقل سن برای کار نوجوانان مورد پیش بینی قرار می گیرد تا از نیروی کاری آنها مورد استثمار و بهره کشی قرار نگیرد.
قانون کار ایران نیز در همین راستا، ممنوعیت کار افراد زیر پانزده سال را مقرر داشته است که بر اساس ماده ۷۹: "به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است"؛ لذا می توان گفت اشخاص زیر ۱۵ سال صغیر محسوب شده و به کار گماردن آنها ممنوع است.
مفهوم کارگر نوجوان نیز در ضمن ماده ۸۰ قانون کار تعریف شده است که بر اساس آن، "کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد، کارگر نوجوان نامیده می شود".
لذا منظور از کارگران نوجوان، اشخاصی است که در بازه سنی ۱۵ الی ۱۸ سال قرار داشته باشند.
البته در برخی از مشاغل و کارهایی که به علت ماهیت آن و یا شرایطی که کار در آن انجام می شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان آور است، حداقل سن کار ۱۸ سال تمام خواهد بود.
آزمایش های پزشکی کارگران نوجوان
علاوه بر اینکه قانونگذار محدودیت سنی برای اشتغال به کار کارگران نوجوان مقرر داشته، در برخی از موارد ایجاد شرایطی را برای حفظ سلامتی کارگران نوجوان ضروری دانسته است که از جمله آنها می توان به لزوم انجام آزمایش های پزشکی منظم کارگران نوجوان اشاره نمود.
به موجب ماده ۸۰ قانون کار، کارگر نوجوان در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش های پزشکی قرار گیرد.
بر اساس ماده ۸۱ این قانون نیز مقرر شده است که آزمایش های پزشکی کارگر نوجوان، حداقل باید سالی یک بار تجدید شود و مدارک مربوط در پرونده استخدامی وی ضبط گردد.
پزشک در باره تناسب نوع کار با توانایی کارگر نوجوان اظهار نظر می کند و چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند، کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود شغل کارگر نوجوان را تغییر دهد.
ساعات کار نوجوانان در قانون کار
به دلیل اینکه سن کارگران نوجوان از سایر کارگران پایین تر می باشد، طبیعی است که از نیروی کمتری نسبت به سایرین برخوردار بوده و ضرورت حمایت از کارگران نوجوان به دلیل حفاظت از سلامتی جسمی و احیانا ادامه تحصیل کارگران نوجوان سبب شده است تا قانون کار محدودیت هایی را نیز در رابطه با ساعات کار کارگران نوجوان منظور دارد.
بر اساس ماده ۸۲ قانون کار، ساعات کار روزانه کارگر نوجوان، نیم ساعت کمتر از ساعات کار معمولی کارگران است که ترتیب استفاده از این امتیاز با توافق کارگر و کارفرما تعیین خواهد شد.
علاوه بر این، بر اساس ماده ۸۳ همین قانون، "ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان آور و خطرناک و حمل بار با دست، بیش از حد مجاز و بدون استفاده از وسایل مکانیکی برای کارگر نوجوان ممنوع خواهد بود".
