قانون جدید چک در آبان ماه ۱۳۹۷ به تصویب رسید.
این قانون تغییرات مفیدی را درخصوص چک ها اعمال نموده است تا دارندگان چک‌های برگشتی، بدون طی مسیر پر پیچ و خم، پر هزینه و طولانی دادرسی، راحت تر و سریع تر به حق خود دست یابند.
سخت گیری های قانون جدید موجب شده که صاحبان حساب ها و دارندگان دسته چک ها به خاطر مجازات ها و عواقب پیش بینی شده محتاطانه تر اقدام به صدور چک نمایند.
در این مقاله توضیحات مفیدی درخصوص تعریف سامانه صیاد، نحوه دریافت دسته چک، برگشت زدن و وصول وجه چک های برگشتی از طریق مراجع قضایی و ثبتی و رفع سوء اثر از چک های برگشتی صیادی ارائه شده است.
خواندن این مقاله را از دست ندهید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
- تعریف سامانه صیاد
- نحوه استعلام چک های صیادی
- شرایط دریافت دسته چک جدید
- تکلیف چک‌های قدیمی
- نحوه مطالبه وجه چک صیادی
- نکات کاربردی اجراییه چک
- ابطال و توقف عملیات اجرایی
- مستندات قانونی مربوطه
- رفع سوء اثر از چک صیادی برگشتی
سامانه صیاد چیست؟
سامانه صیاد عنوان سامانه صدور یکپارچه چک با هدف نظارت بر تقاضای صدور دسته چک، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و صاحبان امضاء، منع از صدور دسته چک برای افراد فاقد صلاحیت و دارای سوء سابقه و تخصیص شناسه یکتا به هر برگ چک، می باشد که توسط بانک مرکزی راه‌اندازی شد.
دسته چک های جدیدی که بعد از تصویب قانون جدید صادر می شوند با دارا بودن شرایط مقرر، به چک های صیادی مشهور هستند.
نحوه استعلام چک های صیادی
چک‌های صیادی دارای شماره یکتا می باشند که یک شماره اختصاصی برای هر برگ چک است. دارنده چک می تواند این کد را به شماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کرده از میزان اعتبار فرد صادرکننده چک، اطلاع پیدا کند که آیا چک برگشتی داشته است یا خیر؟
پاسخ استعلام بر اساس شاخص هایی به رنگ های متفاوت برای استعلام گیرنده ارسال شده که در ذیل توضیح داده می شود:
- وضعیت سفید: صادرکننده فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا از سابقه وی رفع سوء اثر شده است.
- وضعیت زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
- وضعیت نارنجی: صادرکننده ۲ تا ۴ چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰ میلیون تومان تعهد برگشتی دارد.
- وضعیت قهوه‌ای: صادرکننده دارای ۵ تا ۱۰ فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
- وضعیت قرمز: صادرکننده دارای بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
شرایط دریافت دسته چک صیادی جدید
جهت دریافت دسته چک صیادی جدید با مراجعه به شعبه بانک مورد نظر، درخواست اولیه ثبت و با تایید رئیس شعبه درخواست، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال تا وضعیت اعتبار متقاضی استعلام شود.
چنانچه متقاضی شرایط لازم (که توسط بانک مرکزی اعلام شده) را برای دریافت دسته چک دارا باشد، درخواست او ازطریق سامانه صیاد به وضعیت صدور دسته‌چک به منظور شخصی سازی و چاپ چک تبدیل و دسته چک جدید برای وی صادر خواهد شد.
تکلیف چک‌های قدیمی چیست؟
طبق اعلام بانک مرکزی دسته چک‌های قدیمی که با چک جدید تعویض نشده باشند، دیگر درشعب سایر بانک‌ها قابل پذیرش نیست و منحصرا باید در خود بانک مربوطه وصول شود.
طبق اعلام صورت گرفته چک‌هایی که از ابتدای شهریورماه ۹۷ صادر شوند، فاقد اعتبار بوده و در بانک‌ها پذیرفته نمی‌شوند. چک‌های قدیمی نیز با مراجعه به بانک صادرکننده وارد سامانه صیاد شده و اعتبار آن‌ها تنها در این صورت باقی خواهد ماند.
البته در خصوص چک‌های بلندمدت قدیمی که پیش‌ازتاریخ اعلام‌شده (یکم شهریور ۹۷) صادرشده باشند، شعب بانک‌ها با واردکردن اطلاعات مربوط به آن‌ها در سامانه جدید، اعتبار این نسخه از چک‌ها را با همان ظاهر قدیم فراهم می‌کنند.
روش مطالبه وجه چک صیادی
- طبق شرایط پیش بینی شده در قانون جدید، دارنده چک در صورتی که چک فاقد وجه بوده یا کسری موجودی داشته باشد، از بانک، تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت یا کسری موجودی نموده، بانک محال علیه مکلف است اطلاعات کامل چک را در سامانه چک‌های برگشتی بانک مرکزی ثبت و با اخذ کد رهگیری، این کد را بر روی گواهی های ذکر شده قید نماید.
- دارنده گواهی عدم پرداخت و چک برگشتی، می تواند با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، از دادگاه صالح (محل اقامت صاحب حساب یا محل برگشت چک) بدون دریافت حکم و قطعیت آن، درخواست صدور اجراییه بابت وجه چک را تقاضا نماید.
با ارجاع پرونده به دادگاه، قاضی مکلف است چک را بررسی و در صورتی که درمتن چک، وصول وجه آن مشروط به شرطی نشده باشد یا در متن چک عنوان بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی ذکر نشده باشد یا گواهی عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت مقرر در قانون چک صادر نشده باشد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادرمی نماید.
- صادرکننده چک باید ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک، ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت بر اساس درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، با تشکیل کلاسه اجرایی، اجرائیه را طبق قانون نحوه احکام محکومیت‌های مالی به اجرا گذاشته و با توقیف اموال محکوم علیه جهت تامین محکوم به یا با صدور حکم جلب نسبت به استیفای مبلغ چک اقدام می‌نماید.
نکات کاربردی اجراییه چک صیادی
- تقاضای صدور اجراییه طبق قانون جدید چک «دعوی» محسوب نمی شود؛ بنابراین امکان صدور قرار تامین خواسته و دستور موقت قبل از درخواست اجراییه و یا ضمن آن مقدور نیست.
- صرف نظر از مبلغ چک (کمتر از بیست میلیون تومان یا بیشتر) مرجع صالح صدور اجراییه در این خصوص دادگاه است نه شوراهای حل اختلاف
- اجراییه طبق ماده ۲۳ قانون جدید چک تنها علیه صادر کننده و صاحب حساب قابل صدور است و نسبت به سایر مسئولین از جمله ضامنین و ظهر نویسان تنها از طریق دریافت حکم از مرجع قضایی می توان اقدام نمود.
- صدور اجراییه تنها نسبت به اصل مبلغ چک مقدور بوده و برای خسارت تاخیر تادیه باید دادخواست تقدیم و با دریافت حکم میث توان خسارت تاخیر وصول کرد.
- تقاضای صدور مستقیم اجراییه طبق ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک یکی از راههای وصول چک است علاوه بر این روش، دارنده چک می تواند دعوای حقوقی، شکایت کیفری و یا تقاضای صدور اجراییه از اداره ثبت، طبق ماده ۲ قانون صدور چک مطرح نماید، مخصوصا وقتی که دارنده چک به هر دلیل تمایل به اخذ تامین خواسته یا دستور موقت داشته باشد می‌تواند با طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه از دادگاه صالح اقدام نماید.
ابطال و توقف عملیات اجرایی
ممکن است بنا به دلایلی از جمله مشروط یا تضمینی بودن چک یا مفقود شدن یا به دست آوردن چک از طریق جرایمی همچون کلاهبرداری یا خیانت در امانت اجراییه یا عملیات اجرایی فاقد وجاهت قانونی بوده یا تشریفات عملیات اجرایی مطابق قوانین و مقررات ثبتی رعایت نشده باشد.
در اینصورت صادر کننده (محکوم علیه) حق شکایت و اعتراض به عملیات را داشته که می تواند دعوای ابطال و توقف عملیات اجرایی را در همان مرجع صادر کننده اجراییه طرح نماید.
همزمان با دادخواست و در صورت تودیع خسارت احتمالی به صندوق دادگستری، تقاضای دستور موقت مبنی بر توقف عملیات اجرایی نیز امکان پذیر است.
نکته
- در صورتی که دلیل ارائه شده مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک بوده و مرجع قضائی دلایل ارائه شده را قابل قبول بداند، توقف عملیات اجرائی بدون اخذ تامین، صادر خواهد شد؛ به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی می شود.
- شکایت نسبت به دستور اجرا، باید به طرفیت درخواست دهنده اجراییه اقامه شود، نه اداره ثبت یا دفترخانه تنظیم کننده اجراییه.
- اعتراض باید با تنظیم دادخواست و رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت پذیرد.
مستندات قانونی مربوطه
ماده ۲۳ قانون جدید چک اشعار می دارد:
” دارنده چک می تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید.
دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید:
- الف) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
- ب) در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
- ج) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (۱۴) این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد“.
نظریه مشورتی شماره ۲۶۲۹/۹۷/۷ مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۹۷:
با عنایت به مفهوم مخالف ذیل مواد ۴ و ۵ قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۱۳/۰۸/۱۳۹۷ ، از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، چک هایی که برابر مواد یاد شده گواهینامه عدم پرداخت با درج کد رهگیری در آن، صادر شده باشد در مراجع قضایی و ثبتی قابل ترتیب اثر است.
بنابراین، صدور اجرائیه برابر ماده ۲۳ این قانون نیز برای چک هایی که مطابق مواد ۴ و ۵ یاد شده برای آن گواهینامه عدم پرداخت با درج کد رهگیری صادر شده است، بلامانع است.
نحوه رفع سوء اثر از چک صیادی برگشتی
- صاحب حساب مکلف است معادل مبلغ چک را به حساب واریز و درخواست رفع مسدودی از چک را به بانک ارائه دهد.
- تنظیم رضایت نامه محضری در دفترخانه و ارائه آن به بانک
- دریافت لاشه چک از دارنده و ارائه آن به بانک
- دریافت نامه از مرجع قضایی یا ثبتی مبنی بر اتمام عملیات ثبتی و مختومه شدن پرونده
- ارائه حکم قطعی مبنی بر برائت ذمه یا تبرئه از محکومیت کیفری از دادگاه
- انقضای مدت سه سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت یا کسری موجودی مشروط به اینکه در این مدت دعوای حقوقی یا کیفری نسبت به چک مطرح نشده باشد.
